van: Trouw – 30 januari 2019
Het kerkasiel in de Bethelkapel
werkte eerder verbindend dan splijtend
door Maaike van Houten
De kerkestafette had een politiek doel: een ruimer kinderpardon. Toch viel
de PKN hierdoor niet uit elkaar. Hoe kan dat?
De voorgangers uit het Friese Appelscha konden deze week net niet op tijd
in de Haagse Bethelkapel zijn, daarom ging de dominee uit Meppel wat langer
door. Hij verlengde zijn dienst met het zingen van ‘Mag ik dan bij jou’, van
Claudia de Breij. “Zo ontroerend en passend”, twitterde Annemarie Gehrels,
coördinator van de dienst
Ruim achthonderd voorgangers hebben 97 dagen en nachten gezorgd voor een
marathondienst die vrijwel zeker de geschiedenisboeken ingaat als de langste.
Woensdag is die beëindigd, omdat er een ruimere regeling komt voor het
kinderpardon. Na een chaotisch eerste weekend, leken de blokken van twee uur
moeiteloos te worden gevuld. Een oproep op Twitter leidde steevast tot
voldoende aanmeldingen, na de vraag een nacht te adopteren konden ook de
lastige uren in de duisternis worden gevuld met zeer gevarieerde preken en
muziek.
Helemaal onomstreden was die dienst niet. Het uitgeprocedeerde Armeense
gezin Tamrazyan klopte eind september aan bij haar eigen kerk, de
vrijgemaakt-gereformeerde in Katwijk. Die bood onderdak. Na drie weken kwamen
er wakes in de nacht, zoals die bij detentiecentra worden gehouden.
Actiemiddel
Er werd wel al gedacht aan een estafettedienst. Daarmee zou de kerk de
politie buiten de deur kunnen houden; die mag tijdens een dienst niet
binnenvallen. Maar de vrijgemaakte kerk in Katwijk en de 25 kerken die haar te
hulp waren geschoten, vonden dat te veel een politiek actiemiddel waarmee ze
tegen de overheid in zouden gaan.
Het gezin verkaste – onherkenbaar gemaakt – naar de Bethelkapel, onderdeel
van de veel grotere Haagse Protestantse Kerk in Nederland. Vrijwel onmiddellijk
schaarde de landelijke PKN zich achter de actie. “Als mensen aankloppen in
nood, zeg je niet: er zijn regels, we moeten kijken of daaraan is voldaan. Nee,
dan zet je je deuren open en zie je naar mensen om”, zei scriba René de Reuver.
Met die menselijke benadering haalde hij de kwestie meteen uit de sfeer van de
politiek. Hij had vanuit dat idee van ‘christenplicht’ ook graag de katholieke
bisschop De Korte erbij betrokken, maar de katholieke kerk wilde zich niet ‘op
deze manier mengen in de verhouding tussen kerk, politiek en rechterlijke
macht’.
De PKN heeft het kerkasiel van meet af aan in het kader gezet van een
ruimere pardonregeling, daarmee de kritiek parerend dat zij zich louter zou
inzetten voor één, christelijk gezin. In de eerste week kreeg de PKN drie
afkeurende mails. “Dit gaat wel heel ver”, zei bij voorbeeld dominee
Willem Jan Dekker uit Amersfoort. Ook Jos Wienen, burgemeester van Haarlem, CDA’er
en theoloog, bleef kritisch. Bij een discussie over het kerkasiel verweet hij
de kerk ‘oneigenlijk gebruik’ van het wetsartikel dat kerkdiensten vrijwaart
van politie-inmenging.
Bijval
Maar deze kritische geluiden vielen in het niet bij de massale bijval. Een
woordvoerster van de PKN kenschetste de reacties van de achterban als
‘opvallend positief’. Dominees uit alle delen van de PKN deden mee, niet alleen
de progressieve maar ook orthodoxe. Ook niet-PKN’ers gaven acte de presénce.
Vrijzinnige remonstranten en doopsgezinden net zo goed als vrijgemaakten en
Nederlands-gereformeerden, en ook enkele priesters.
Het kerkasiel heeft daarmee eerder eensgezindheid laten zien in de kerken
dan verdeeldheid, het heeft eerder verbindend gewerkt dan splijtend. Datzelfde
geldt voor de aanklacht die de PKN een paar jaar geleden indiende tegen het op
straat zetten van uitgeprocedeerde asielzoekers. Daarover is intern nauwelijks
discussie geweest.
Demonstraties
Heel anders lag dat toen de kerk zich in de jaren tachtig op maatschappelijk
terrein begaf. Zij was destijds via het Interkerkelijk Vredesberaad intensief
betrokken bij de organisatie van grote demonstraties tegen kernwapens. Dat
leidde tot conflicten in kerken, en tot oprichting van een tegenbeweging van
christenen in het Icto.
Het doel van het kerkasiel nu was net zo goed politiek: een ruimer
kinderpardon. Dat hinderde niet. Christenen zien de bescherming van een gezin
in nood meer als een daad van naastenliefde dan als een politiek pressiemiddel,
al heeft het wel als zodanig gewerkt. Daarmee zit het kerkasiel, hoe groot
uitgepakt ook, dichtbij het reguliere diaconale werk van kerken voor
hulpbehoevenden. Dat nemen kerkleden op zich, ongeacht hun politieke kleur. En
ook dat houden kerken al heel lang vol.
De permanente kerkdienst stopte woensdag met het overdragen van de
paaskaars aan de Haagse predikant Theo Hettema, die de marathon begon én
afsloot. De afgelopen maanden zaten er altijd mensen, soms maar een handjevol.
Nu was de kerk bomvol.
– – –
Maaike Harmsen – theologe
“Dit is gebedsverhoring. En de politici hebben het goed
gedaan. Ik denk dat God luistert naar gebed en dat we Hem straks flink mogen
bedanken. Als je Hem zolang om hulp vraagt, moet je niet alleen even de
kaarsjes uitblazen en de deur dichtdoen.”
Henk Rietveld – bezoeker
“De kerk was de afgelopen tijd veel met zichzelf bezig, maar
heeft nu herontdekt dat ze kan spreken, dat ze een machtsfactor is. Hopelijk
opent dit de ogen van de mensen en zien ze dat de kerk een moreel kompas kan
zijn.”
Pieter Grinwis – Bezoeker, gemeenteraadslid CU/SGP
“Ik heb groot respect voor de mensen die zich hier al die
maanden inzetten tot de familie mag blijven. In het begin was er geen enkele
garantie voor succes, nu is er een andere machtsbalans. Nu is het wachten op de
materialisering van het besluit. Het is onwerkelijk, maar een vrolijke
spanning.”
Martine van Wolfswinkel – Buurtbewoonster
“Als dit de kerk is, dan wil ik er wel wat mee. Deze actie
verstevigt ook de onderlinge band tussen mensen van verschillende kerken. Eerst
was het: ik ben van die kerk en jij van die. Nu zit je naast elkaar en geef je
elkaar een hand.”
– – – – –
Kerkasiel in cijfers:
97 dagen, 2330 uur, bijna 1000 voorgangers, 12.000 bezoekers
– – – – –