van: Trouw – 31 januari 2019
door Bart Zuidervaart
Met enige
regelmaat belooft ‘Den Haag’ een snellere asielprocedure, met minder
‘schrijnende gevallen’. In de praktijk is het probleem onoplosbaar. De roep om
een nieuw pardon is nooit ver weg.
De coalitie is met enige opgewektheid uit de crisis gekomen. Natuurlijk,
VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zijn bovenal opgelucht dat ze elkaar na dagenlang
intensief beraad hebben gevonden in een oplossing rond het kinderpardon; het
kabinet-Rutte III blijft voortbestaan. Maar er is ook hoop dat de gemaakte
afspraken zorgen voor een beter asielsysteem
Op papier lijkt het akkoord inderdaad een garantie voor succes. De Immigratie-
en Naturalisatiedienst (IND) krijgt een eenmalige injectie van 13 miljoen euro
om te zorgen dat asielprocedures worden versneld. Zoals staatssecretaris Mark
Harbers van asielzaken dinsdagavond zei: “We moeten voorkomen dat mensen vroeg
of laat in schrijnende situaties terechtkomen.” Het is niet langer de bedoeling
dat asielzoekers de ene procedure op de andere stapelen, zodat op enig moment
kinderen wortelen in de samenleving, ondanks dat ze niet Nederland mogen
blijven. Die ‘worteling’, zei D66’er Maarten Groothuizen gisteren in het
Kamerdebat, is ongewenst en leidt tot ‘schrijnendheid’.
Snellere procedures, asielzoekers veel eerder duidelijkheid geven over hun
eventuele toekomst in Nederland. Mensen die niet mogen blijven daadwerkelijk
uitzetten. Een sluitend asielsysteem. Waar hebben we dat eerder gehoord?
Toen Job Cohen rond de eeuwwisseling zijn nieuwe Vreemdelingenwet
presenteerde, had hij als staatssecretaris van justitie een centrale boodschap:
de procedures duren veel te lang. De asielzoeker moet eerder te horen krijgen
of hij mag blijven. Het eindeloos procederen zou aan banden worden gelegd.
Helder verhaal. De politiek knikte instemmend.
Sindsdien zijn er diverse pardonnen geweest voor
afgewezen asielzoekers. In de praktijk bleek een sluitend asielsysteem een
illusie. Procedures bleven jaren duren, vreemdelingen bleven de ene op de
andere stapelen. Niet zelden zorgde juist de Staat voor vertraging, door in
beroep te gaan tegen een rechterlijke uitspraak dat een bepaalde asielzoeker
wel in Nederland mocht blijven. Ondertussen wortelden kinderen in hun omgeving,
ze doorliepen hier de school en brachten hun jeugd door bij de plaatselijke
voetbalclub.
In augustus 2003 was toenmalig minister Rita Verdonk
(Vreemdelingenzaken) bereid om 2200 afgewezen asielzoekers alsnog een
verblijfsvergunning te geven. Ze onderstreepte: “Het gaat om een eenmalige
regeling.” Het betrof mensen die langer dan vijf jaar in afwachting waren van
hun asielaanvraag en nooit duidelijkheid kregen vanwege ‘inactiviteit van de
overheid’, zoals dat heette. Verdonk zei in een toelichting dat ze ‘een
oplossing heeft gevonden voor een maatschappelijk probleem’. “Maar helemaal
oplossen lukt me in dit geval niet.”
Verkiezingen
Dat bleek. De jaren erna zwol de roep om een generaal pardon aan, zowel
vanuit de politiek als de samenleving. Er verschenen steeds meer verhalen van
asielzoekers die nog onder de oude Vreemdelingenwet naar Nederland waren
gekomen en soms al tien jaar of langer hier illegaal verbleven. Uitzetten lukte
niet. Soms vanwege het ontbreken van juiste identiteitspapieren, soms omdat het
thuisland weigerde de desbetreffende persoon terug te nemen. De situatie werd
langzamerhand onhoudbaar.
Toen de machtsverhoudingen in de Tweede Kamer na de verkiezingen van 2006
verschoven, grepen de linkse partijen hun kans. Nog voor de beëdiging van het
nieuwe kabinet (Balkenende IV) dwongen zij een generaal pardon af voor
asielzoekers die nog onder de oude wet vielen. Het resultaat was dat
PvdA-staatssecretaris Albayrak verblijfsvergunningen kon uitdelen aan meer dan
28.000 mensen.
Er was opluchting bij diverse politieke partijen, maar vooral ook bij
burgemeesters in het land. Zij zagen dagelijks mensen in hun gemeente rondlopen
waar niemand raad mee wist. Wim Deetman, in die periode voorzitter van de
Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), zei in deze krant: “Je ziet gezinnen
die hier al zo lang wonen, maar weg hadden moeten zijn. Zet je die alsnog uit?
Dat kan je vaak niet maken.”
Ook dit forse pardon beloofde de asielproblematiek op te lossen. Gemeenten
kregen met de regeling hun zin, maar moesten tegelijkertijd toezeggen dat ze
noodopvangen voor uitgeprocedeerde asielzoekers zouden sluiten. De achterdeur
van het asielsysteem moest dicht. Mensen kregen óf een vergunning óf moesten
het land uit. De toenmalige directeur van de IND, Peter Veld, vertelde: “Het
wordt tijd dat we deze dossiers voorgoed sluiten en er een dikke streep onder
zetten.” Maar Deetman zei in alle eerlijkheid: “Of deze regeling wel sluitend
zal zijn? Forget it.”
Al snel werden de rafelranden van het generaal pardon
zichtbaar; de mensen die net buiten de regeling vielen. Er was het verhaal van
een man die last kreeg van een levensbedreigend gezwel en zich liet behandelen
in het tropenziekenhuis in Antwerpen. Door dat uitstapje viel hij buiten de
pardonregeling, want ononderbroken verblijf in Nederland was een voorwaarde
voor een vergunning. Een andere asielzoeker werd tegengeworpen dat hij op
familiebezoek in Duitsland was geweest.
De minister van vreemdelingenzaken in het eerste
kabinet-Rutte heette Gerd Leers. In 2012 riep hij dat de asielprocedures nu
echt versneld en verscherpt zouden moeten worden. Leers hekelde de
stapeling van bezwaar- en beroepszaken. Dat was twaalf jaar na invoering
van de Vreemdelingenwet van Cohen.
Toekomstige gevallen
Het was wachten op een nieuw pardon. Dat kwam er in
2013, dankzij het tweede kabinet-Rutte. Dit eenmalige kinderpardon regelde dat
uiteindelijk 1540 minderjarigen mochten blijven, op voorwaarde dat ze langer
dan vijf jaar in Nederland verbleven. Er kwam tegelijkertijd een structurele regeling
voor ‘toekomstige gevallen’. Dat is een wassen neus gebleken. De voorwaarden
zijn zo streng, dat meer dan 90 procent van de aanvragen wordt afgewezen. De
kinderen struikelen over het zogeheten ‘meewerkcriterium’. Ouders moeten
aantonen dat ze gedurende hun gehele verblijf in Nederland altijd hebben
meegewerkt aan hun vertrek. In de praktijk blijkt dat ondoenlijk.
Het zorgt voor nieuwe schrijnende gevallen, voor
kinderen die soms in de media hartverscheurende verhalen vertellen over hun
dreigende uitzetting, over een land waar ze nog nooit zijn geweest en er de
taal niet spreken (denk aan de Armeense kinderen Lili en Howick). CDA-Kamerlid
Madeleine van Toorenburg gaf twee weken geleden de aanzet tot de crisis met de
woorden: “Deze situatie is onhoudbaar.”
De allerlaatste keer
De coalitie zegt een goede oplossing te hebben voor
het probleem. De dossiers van afgewezen kinderen worden opnieuw beoordeeld. Er
gelden soepeler regels, waardoor vermoedelijk in een keer meer dan zeshonderd
kinderen alsnog mogen blijven, aangevuld met hun gezinsleden. Een nieuw pardon
dus. Het is, bezweren partijen, echt de allerlaatste keer.
VVD, CDA, D66 en CU denken namelijk dat ze nieuwe
schrijnende gevallen kunnen voorkomen. Asielzoekers krijgen al in het begin van
de procedure een ‘schrijnendheidtoets’. Als daaruit blijkt dat iemand op dit
punt wordt afgewezen heeft het geen zin om, eenmaal uitgeprocedeerd, daar
alsnog een beroep op te doen. Hopen op de discretionaire bevoegdheid van de
staatssecretaris biedt ook geen uitkomst. Dit instrument verdwijnt. Harbers kan
niet langer met het hand over het hart strijken om iemand op de valreep, tegen
de regels in, een vergunning te geven.
En heeft dus ook geen zin meer, zei de
staatssecretaris gisteren in het Kamerdebat, dat iemand zijn procedure
eindeloos rekt in de hoop dat de discretionaire bevoegdheid hem helpt. “Er zijn
mensen die ten onrechte denken dat deze bevoegdheid een soort rechter in
laatste instantie is.” Het schrappen ervan betekent dat afgewezen asielzoekers
eerder zullen vertrekken uit Nederland. Denkt Harbers.
SP-Kamerlid Jasper van Dijk gelooft er weinig van.
Hij zegt: “Je kunt de discretionaire bevoegdheden wel afschaffen, maar
schrijnende gevallen kun je niet afschaffen.” PvdA-collega Attje Kuiken: “De
coalitie zegt de ideale oplossing te hebben gevonden. Halleluja, na ons geen
enkel probleem meer. Dat is toch naïef? Dat is toch niet waar? Dat kan toch
niemand beloven?” Snellere procedures bij de IND klinkt prachtig, zegt Kuiken,
maar de wachttijden voor asielzoekers lopen alleen maar verder op.
Belangenorganisatie Defence for Children is verheugd
over het akkoord tussen de coalitiepartijen, maar wijst er ook op dat de nieuwe
regeling te beperkt is. Er zijn namelijk ook kinderen die de afgelopen jaren
geen beroep op het kinderpardon hebben gedaan omdat dat zinloos leek. Biedt de
politiek nu ook een oplossing voor hen? Of wacht Den Haag op de roep om een
nieuw pardon?
– – –
https://www.trouw.nl/democratie/het-laatste-kinderpardon-een-illusie~ab306a01/
= = =