door D. Abels op 16 september

De Nederlandse Straatdokters Groep uit bij deze ernstige zorgen over de voorgenomen asielwetgeving, waarvoor momenteel een novelle wordt voorbereid. Wij gaan er vanuit dat het strafbaar stellen van medische of maatschappelijke hulpverlening aan mensen zonder verblijfsvergunning niet langer aan de orde is; een dergelijke bepaling zou immers op geen enkele wijze te verenigen zijn met zelfs minimale normen van medische ethiek.

Wat echter resteert, de strafbaarstelling van het enkele feit dat mensen zonder geldige verblijfspapieren in onze samenleving aanwezig zijn, heeft minstens zo ingrijpende en naar onze inschatting onvoorziene gevolgen.

1. Gevolgen voor individuen

De aanscherping van het asielbeleid zal kwetsbare mensen zonder verblijfsstatus verder de schaduw in dringen. Angst voor straf of vervolging maakt dat zij noodzakelijke medische zorg nog vaker zullen mijden. Zij komen daardoor nog later en zieker in beeld, vaak pas op de spoedeisende hulp. Dit leidt tot vermijdbaar lijden en tot aanzienlijk hogere zorgkosten op de langere duur. Dat is wat zorgprofessionals nu reeds ervaren en bovendien in internationaal onderzoek is aangetoond, zie bijvoorbeeld Cost of exclusion from healthcare – The case of migrants in an irregular situation.

2. Effecten op volksgezondheid en maatschappij

Wanneer mensen zich genoodzaakt voelen ondergronds te gaan, heeft dit verstrekkende gevolgen voor de volksgezondheid. Infectieziekten worden later opgespoord en behandeld, vaccinaties worden gemeden en psychische klachten verergeren. Hierdoor neemt de kans op uitbraken toe en komt er extra druk te staan op de publieke gezondheidszorg, met risico’s voor de gehele samenleving.

Tegelijkertijd zien wij dat het aantal mensen dat in de samenleving zichtbaar verward gedrag vertoont toeneemt, met alle maatschappelijke en veiligheidsproblemen van dien.

3. Gevolgen voor zorgverleners

Wij begrijpen dat het de bedoeling is strafbaarheid van zorgverleners uit te sluiten. Dat is terecht. Maar het strafbaar maken van “illegaliteit” is even problematisch. Het betekent onder meer dat mensen zonder verblijfsstatus een strafblad kunnen krijgen en hun gegevens geregistreerd worden. Dit vergroot hun angst om in beeld te komen, juist ook in de zorg. Voor zorgverleners schept dit een onwerkbare spanning: enerzijds de ethische en professionele plicht om hulp te verlenen, anderzijds de vrees dat registratie of melding patiënten kan schaden. Daarmee dreigt het fundament van het medisch beroepsethos – zorg verlenen zonder onderscheid – te worden ondermijnd. Zorgverleners delen nu al hun zorgen met ons en vrezen dat strafbaarstelling van illegaliteit nieuwe risico’s zal opleveren voor henzelf, hun patiënten en de organisaties waarmee zij samenwerken. Hun zorgverlening zou er onbedoeld toe kunnen leiden dat mensen juist gemakkelijker opgespoord of getraceerd worden. Denk bijvoorbeeld aan het doorsturen naar een voedselbank, het deelnemen aan laagdrempelige beweeg- of gezondheidsactiviteiten, of een noodzakelijke opname in een Wlz-instelling of medische opvanglocatie waar patiënten langere tijd geregistreerd verblijven.

4. Onwerkbaarheid in de uitvoering

Los van politieke voorkeur of standpunt ten aanzien van asiel benadrukken wij dat deze wetgeving in de praktijk onuitvoerbaar is. Dat blijkt ook uit eerdere signalen:

• Politie heeft herhaaldelijk aangegeven dat strafbaarstelling van illegaal verblijf “onuitvoerbaar” is en zelfs afleidt van kerntaken.

• Gemeenten (VNG) hebben gewaarschuwd dat de wet leidt tot een “onwerkbare situatie” in de uitvoering, onder meer bij opvang, maatschappelijke zorg en handhaving.

• Ook in Kamerstukken (bijvoorbeeld de behandeling van de Wet strafbaarstelling illegaliteit, 2014 en later) is erkend dat de handhaafbaarheid en proportionaliteit ter discussie staan.

Conclusie

De voorgenomen wet heeft ingrijpende gevolgen voor individuen, volksgezondheid, hulpverleners én uitvoerbaarheid – ongeacht iemands politieke voorkeur. Wij roepen u daarom op om het strafbaar

stellen van illegaliteit te schrappen. Alleen zo wordt voorkomen dat mensen uit beeld verdwijnen, de volksgezondheid verslechtert en de zorgkosten onnodig oplopen.

door J.F.K Jungheim op 16 september

Als Protestantse Kerk in Nederland hebben wij ons uitgesproken tegen plannen om hulp aan mensen zonder verblijfsvergunning strafbaar te stellen. Hulp bieden is volgens ons geen misdaad, maar een daad van menselijkheid.

Het element in de Novelle dat hulp aan vreemdelingen die illegaal in Nederland verblijven, niet strafbaar zal zijn steunen wij daarom.

Wij menen echter dat de minister een stap verder dient te gaan, en het voorgestelde artikel 108a (strafbaarstelling illegaal verblijf) in het geheel niet in de nieuwe vreemdelingenwet dient op te nemen.

Kerken, diaconale organisaties en duizenden vrijwilligers zetten zich dagelijks in voor mensen zonder papieren. Vanuit het geloof dat ieder mens ertoe doet, ongeacht afkomst of verblijfsstatus. Het Bijbelse principe ‘Behandel anderen zoals je zelf behandeld wilt worden’ vormt voor de kerk een moreel kompas. Dat principe is ook een fundament van een beschaafde samenleving. De Protestantse Kerk roept politici op om hun hart te laten spreken en te kiezen voor compassie in plaats van verharding.

Vanuit de praktijk van ons werk vrezen wij dat strafbaarstelling de mensen die niet rechtmatig in Nederland verblijven dieper in de problemen zal drukken. Ze worden minder zichtbaar voor hulpverlening en kwetsbaarder voor mensenhandel en illegale tewerkstelling, waardoor maatschappelijke overlast eerder zal toenemen dan verminderen.

Ook hebben diverse organisaties reeds gewezen op de juridisch problematische aspecten van strafbaarstelling illegaal verblijf. Zo schrijft de EU-terugkeerrichtlijn voor dat terugkeer primair via vrijwillige en bestuursrechtelijke maatregelen moet worden gerealiseerd. Het WODC concludeerde in 2014 al dat het strafrecht geen duurzame oplossing biedt voor illegaal verblijf.

Als kerk erkennen wij dat terugkeer naar het land van herkomst soms nodig is. Maar als terugkeer niet mogelijk of zelfs levensgevaarlijk is, vallen mensen tussen wal en schip.

Wij menen daarom dat het toevoegen van artikel 108a zowel vanuit medemenselijk, beleidsmatig als juridisch oogpunt problematisch en onwenselijk is.

door D.J. Wolkers op 15 september

Ik verzet mij krachtig tegen de voorgestelde novelle die illegaal verblijf strafbaar stelt. Deze maatregel is juridisch onzorgvuldig, onuitvoerbaar en brengt grote risico’s mee voor kwetsbare mensen én voor professionals die hen helpen. De Raad van State heeft gewaarschuwd voor ernstige onduidelijkheden in de wettekst, waaronder het risico dat ook hulpverleners strafbaar worden gesteld. Deze zorgen zijn in de aangepaste wet onvoldoende weggenomen.

Juridische onduidelijkheid en risico op straf voor hulpverleners

De Raad van State wijst erop dat de wet kan leiden tot strafbaarheid van mensen die (beroepsmatig of vrijwillig) hulp bieden aan mensen zonder verblijfsrecht. De novelle biedt geen heldere afbakening van wie strafbaar is, wat leidt tot rechtsonzekerheid.

Chilling effect op hulpverlening

Hoewel de wet zegt hulpverlening uit te sluiten, blijkt uit signalen van o.a. kerken, artsen, ngo’s en het bondgenootschap Stop de Asielwetten dat angst voor handhaving zal leiden tot terughoudendheid. Hierdoor komen basisvoorzieningen als zorg, onderwijs en hulpverlening onder druk te staan en neemt de kans op uitbuiting toe.

Onuitvoerbaarheid en schade aan terugkeerbeleid

Er is geen bewijs dat strafbaarstelling bijdraagt aan effectieve terugkeer. Politie, IND en advocatuur waarschuwen juist voor het tegenovergestelde: minder vrijwillig vertrek, meer wantrouwen, en verstoring van zorg- en terugkeertrajecten. De politie noemt de maatregel onuitvoerbaar en waarschuwt voor toename van criminaliteit, detentie zonder perspectief, en ondermijning van de veiligheid.

Schending van mensenrechten

Het criminaliseren van het enkele feit van illegaal verblijf raakt fundamentele rechten zoals toegang tot medische zorg, onderwijs en een menswaardig bestaan. Dit treft mensen in zeer kwetsbare posities.

Slechte procedure, adviezen genegeerd

De Raad van State gaf duidelijke alternatieven en waarschuwde voor risico’s, maar deze zijn onvoldoende verwerkt. De wet lijkt overhaast aangepast, zonder degelijke uitvoeringstoets of impactanalyse, wat de kwaliteit van wetgeving ondermijnt.

Conclusie

Trek artikel 108a in. Investeer in menswaardige, structurele oplossingen in plaats van een strafrechtelijke aanpak die niets oplost en veel schade veroorzaakt.

Mvg,

D Wolkers

CVD-Havenzicht Rotterdam 13 september

Ik pleit ervoor om de strafbaarheidsstelling van mensen zonder papieren in het
geheel te schrappen. Ook hulp aan mensen zonder papieren is dan niet strafbaar.
Ik ben sinds 41 jaar huisarts en straatdokter in Rotterdam. In de hoedanigheid van
straatdokter kom ik wekelijks veel mensen tegen die geen papieren hebben. Mens
zijn is een recht en kan op zich geen misdaad zijn. Mensen kunnen wel misdaden
plegen. Die kunnen worden bestraft maar het mens zijn niet.
Door het intensieve contact met mensen zonder papieren, meen ik ook beter aan te
kunnen geven wat goed is voor de mensen zonder papieren en voor mensen in
Nederland. Mijn argumenten tegen strafbaarstelling zijn:
1. Het merendeel (89%) van migratie is EU-arbeidsmigratie en migratie van
internationale studenten. Van de migratie bestaat 11% uit asielzoekers.
Degene die asiel krijgen vallen niet onder de asielwet. De asielwet gaat over
degene die geen asielrecht krijgen.
2. Degene die nu -na een asiel aanvraag- geen papieren hebben vallen

onder het bestuursrecht en niet onder het strafrecht. Ik zie veel mensen soms in
herhaling voor een jaar naar een detentiecentrum gestuurd worden voor
uitzetting. Ik zie dan ook vaak dat het de IND niet lukt om iemand uit te zetten.
Dit komt omdat Nederland het op diplomatiek niveau soms niet lukt goede
afspraken te maken. Mensen die vastzitten in vreemdelingen detentie worden
via het bestuursrecht vaak niet succesvol heengezonden. We missen data
over hoeveel mensen succesvol uitgezet worden. Het uitzetten willen regelen
via het strafrecht zal het aantal uitzettingen niet veranderen.
3. In Rotterdam is de Bed, Brood, Bad regeling rond 2015 gebruikt om een
kabinetscrises te voorkomen. Het lukte wel door mensen zorg aan te bieden
om mensen te motiveren om terug te gaan. Helaas heeft het huidige kabinet
de financiering gestopt en wil het Rotterdams college het niet zelf financieren.
Dit zijn partij politieke keuzes en geen keuzes die mensen helpen. Met steun
en vertrouwen mensen heen zenden biedt kansen. Dit blijkt ook uit de opvang
van dakloos geworden EU-arbeidsmigranten. Het lukt in de EU opvang om
1/3 van de mensen weer aan huisvesting en werk in Nederland te krijgen en
bij 1/3 van de mensen om terug te gaan naar hun eigen land. Boetes uitdelen
aan dakloze EU-arbeidsmigranten helpen niet. Het strafbaar maken van
mensen zonder papieren voorkomt een goede samenwerking om terug te
gaan.
4. Ik zie mensen zonder papieren wel werken in het informele circuit als oppas,
schoonmaker, mantelzorger maar ook in de zorg en in andere sectoren. Net
als de asielzoekers die nu het gehele jaar mogen werken is dat goed voor hen
en voor Nederland. Het laten werken van mensen- zeker die niet meer terug
kunnen-sluit ook aan bij de aanbevelingen van het rapport IBO
arbeidsmigratie. Het strafbaar maken van mensen zonder papieren maakt dit
alleen moeilijk.
5. Veel mensen zonder papieren krijgen later wel verblijfsrecht. Het geen
papieren hebben is niet statisch! Vluchtelingen kunnen in eerste aanleg bij
IND niet altijd door PTTS meteen hun verhaal kwijt. Ook zie ik mensen via
artikel 64 om medische redenen verblijf krijgen. De mensen die in Suriname
die zonder papieren hier zijn en voor 1975 geboren zijn hebben nu ook
verblijfsrecht gekregen. Het kan niet zo zijn dat mensen waarbij procedures
nog niet goed doorlopen zijn, al strafbaar worden.
6. Als straatdokter ben ik bang dat mensen zonder papieren angst krijgen om
zich te laten behandelen met name in ziekenhuizen of instellingen omdat ze
de angst hebben dan aangehouden te worden. Dit geldt ook voor de
winteropvang voor daklozen waarbij in samenwerking met gemeente, politie
en opvang en straatdokters geregeld wordt dat mensen niet doodvriezen. Het
strafbaar maken zorgt voor grote drempel voor winteropvang en zorgt letterlijk
voor doden op straat. Strafbaarheidstelling zorgt voor zorgmijding en zorgt
voor meer persoonlijk leed, meer inzet van zorgmedewerkers en meer
zorgkosten.
7. In mijn proefschrift beschrijf ik dat mensen die het straatdokterspreekuur
bijwonen vele malen vaker slachtoffer zijn van ongevallen en geweld dan
reguliere Rotterdammers. Het strafbaar stellen zorgt dat mensen zonder
papieren veel moeilijker aangifte kunnen doen van allerlei vormen van
geweld. Dit maakt Nederland niet veiliger.

door ds. D.N. Stegeman op 12 september 2025

De Raad van Kerken is doordrongen van Gods vraag aan ons, om de vreemdeling lief te hebben als onszelf (Leviticus 19, 34). Die vraag kan niet zonder politieke concretisering worden beantwoord. Daarom kan de Raad van Kerken zich niet voorstellen dat onrechtmatig verblijf in ons land strafbaar gesteld zou worden. Een dergelijk voorstel gaat recht in tegen de menselijke waardigheid die in elke bejegening het uitgangspunt moet zijn.

Ook uit het bredere geheel van de wetsvoorstellen spreekt een verharding van het beleid. Vluchtelingen zullen hiervan het eerst en het meest slachtoffer zijn. De Raad van Kerken ervaart dit beleid als onrechtvaardig en onmenselijk.
Daarbij komt dat we ook onszelf als samenleving tekort doen, als we vreemdelingen steeds meer als een bedreiging gaan zien.

Als kerken zijn we ervan overtuigd dat ons land over voldoende veerkracht beschikt om vluchtelingen op te vangen. De werkelijke problemen rond migratie, woningnood, klimaat, zorg en onderwijs worden niet opgelost doordoor migranten tot oorzaak van deze problemen te maken. Een dergelijke beeldvorming maakt vluchtelingen tot zondebok. Deze ontwikkeling baart de Raad van Kerken ernstige zorgen.

Ten zeerste dringt de Raad van Kerken aan op een rechtvaardig asielbeleid dat de menselijke waardigheid recht doet. De asielwetten die voorliggen roepen te veel vragen, vanuit de perspectieven van humaniteit, rechtvaardigheid, rechtmatigheid en uitvoerbaarheid.

Namens de Raad van Kerken,
Derk Stegeman
(voorzitter Werkgroep Vluchtelingen)

door D. Maas op 12 september

Bij Huize Agnes bieden we tijdelijke opvang en begeleiding aan vrouwen en kinderen die (nog) geen verblijfsvergunning hebben. Deze vrouwen zijn veelal gevlucht voor seksueel en/of huiselijk geweld, vrouwenhandel, genitale verminking of vervolging vanwege hun geloof of seksuele oriëntatie. Ze hebben afschuwelijke dingen meegemaakt, zowel in het land van herkomst, als tijdens de vlucht en helaas ook in Nederland. Daar dragen de littekens van, zowel fysiek als mentaal. Deze trauma’s, in combinatie met de voortdurende onzekerheid over hun toekomst in Nederland, maken hen kwetsbaar voor uitbuiting en misbruik. Bovendien heeft dit zijn weerslag op hun kinderen, die vaak kampen met hechtingsproblematiek en ontwikkelingsproblemen.

In de praktijk zien we dat deze groep vrouwen en keer zeer effectief geholpen kan worden. Meer dan 90% van onze bewoonsters stroomt na 2 a 3 jaar uit met een verblijfsvergunning, naar een zelfstandig leven. Maar dat kan alleen als ze rust, een veilige plek en de juiste zorg krijgen.
En dat is precies wat dit wetsvoorstel hen afneemt. Wanneer het strafbaar wordt om ongedocumenteerd te zijn, zullen deze vrouwen niet de veiligheid en rust ervaren die ze nodig hebben om te herstellen. Ook zullen ze bang zijn om naar de dokter te gaan, om traumabehandeling te volgen, of om aangifte te doen wanneer ze slachtoffer worden van uitbuiting of misbruik. Ze zullen uit angst hun kinderen niet naar school laten gaan, waardoor hun achterstanden nog groter worden. En ze zullen niet de begeleiding zoeken die ze nodig hebben om te werken aan een zelfstandige toekomst, in Nederland of daarbuiten.

Deze wet zorgt er niet voor dat er minder mensen naar Nederland komen. Ze zorgt er ook niet voor dat er meer ongedocumenteerde mensen zullen vertrekken. Ze zorgt er alleen voor dat de mensen die hier al zijn nog verder in de schaduw gedreven worden, nog verder klem komen te zitten en nog vaker op straat komen te staan. Met alle gevolgen voor hen en voor de samenleving.

Deze wet lost niets op, maar veroorzaakt enkel problemen. En daar wordt niemand in Nederland beter van.
Dus laten we alsjeblieft deze wanstaltige asielwet naar de prullenbak verwijzen en gezamenlijk nadenken over een humaan asielbeleid.

Internetconsultatie – reactie van Peter Vrieler op 11 september

Als vrijwillige medewerker van een door samenwerkende kerken gedragen burgerinitiatief sta ik in contact met vele ongedocumenteerden. Enkele blijken in aanmerking te komen voor rechtmatig verblijf en hebben begeleiding nodig om dit te realiseren (het is een ingewikkeld proces dat grote zorgvuldigheid vereist), enkele willen en kunnen vertrekken en hebben hier evenzeer begeleiding bij nodig (vertrek is niet zo eenvoudig als sommigen lijken te denken). Andere hebben geen uitzicht op regularisering en willen noch kunnen vertrekken. Dat deze situatie is ontstaan heeft een complexe, op punten tegenstrijdige historie waar onze overheid in de vorm van “ontmoedigingsbeleid” dat eind jaren ’90 werd ingezet zelf de belangrijkste vormgever van is. De mensen die in deze val zitten nu te criminaliseren zonder enige zelfreflectie is een zwaktebod dat bovendien niets oplost. We werken er al hard aan om ongedocumenteerden zo goed mogelijk naar oplossingen te begeleiden met aantoonbaar succes. Door deze wet wordt dat alleen maar moeilijker. Ik vraag ook aandacht voor de vele werkgevers die kennelijk graag van de diensten van ongedocumenteerden gebruik maken; ze werken vrijwel allemaal. Op dat punt hebben we een flinke portie boter op ons hoofd. Schrap dit wetsvoorstel, het verbetert niets.

T-shirts, sweaters, rompertjes met de tekst ‘Ik ben een gelukszoeker’ zijn te koop bij de winkel op de Overtoom 87 (hoek 1ste Const. Huygensstraat). In deze pop-up store biedt stichting Gelukszoekers deze en andere producten aan; de opbrengst is voor Here to Support, die al sinds 2013 ongedocumenteerden steunt (We Are Here) en strijdt voor systeemverandering. De winkel is zeker tot eind van dit jaar open op donderdag en vrijdag van 10 tot 15 u. (wordt uitgebreid, kijk op: https://www.instagram.com/gelukszoekers ) Zie ook: https://www.ikbeneengelukszoeker.nl/

Dit staat in deze wet, een verzamelwet met diverse aanscherpingen van bestaande wetgeving:

• De asielvergunning voor onbepaalde tijd wordt afgeschaft;
• De geldigheidsduur van een asielvergunning voor bepaalde tijd wordt teruggebracht van vijf naar drie jaar;
• De mogelijkheden om iemand ongewenst te verklaren na een veroordeling worden verruimd;
• De voornemenprocedure wordt geschrapt. Dit is de aanzegging door immigratiedienst IND aan een asielzoeker dat de dienst van plan is een aanvraag af te wijzen. Daardoor moet de procedure sneller gaan;
• Een asielzoeker die een verblijfsstatus krijgt, kan meerderjarige kinderen en ongehuwde partners niet langer laten nareizen;
• Nieuwe feiten en omstandigheden die tijdens de asielprocedure worden ingebracht, krijgen een strengere toets;
• Asielzoekers die niet op een afspraak met de IND verschijnen, krijgen te horen dat hun asielaanvraag ongegrond is.

bron: Volkskrant 26 juni 2025

Op 3 juli heeft de Tweede Kamer ingestemd met de Asielnoodmaatregelenwet. Eerder was al een amendement aangenomen dat het strafbaar maakt voor mensen om zonder verblijfsvergunning in Nederland te zijn. De praktijk in andere landen wijst uit dat mensen zonder verblijfsvergunning niet vertrekken, maar proberen uit het zicht te raken. Mensen zonder papieren zullen verdwijnen in de schaduw. Slachtoffers van uitbuiting zullen zwijgen. Zieken zullen artsen mijden. Zelfs wie terug wil keren naar het land van herkomst, zal geen hulp meer durven zoeken.

Het gevolg van de strafbaarstelling is dat ook hulp aan mensen zonder verblijfsvergunning strafbaar zal worden; je helpt daarmee immers mensen om iets strafbaars te doen, namelijk in Nederland verblijven. Een strafbaarstelling van hulp zou direct al het werk van de Protestantse en Lutherse Diaconieën raken, van Wereldhuis tot De Meent, en van het Open Huis van De Nieuwe Stad tot de Lutherse gastenkamers. Deze wet zal zorg, onzekerheid en angst oproepen onder mensen zonder verblijfspapieren die het Wereldhuis of het Open Huis bezoeken of in de gastenkamers verblijven.

De wet is nog niet van kracht. Er komt een extra advies van de Raad van State, een debat daarover in de Tweede Kamer en een behandeling in de Eerste Kamer, waar er op dit moment geen meerderheid voor lijkt. Mocht de wet tóch worden aangenomen, dan treedt die pas in werking na publicatie in het Staatsblad. Tot die tijd verandert er juridisch niets.

Vooralsnog gaan we er vanuit dat strafbaarstelling van hulp niet door zal gaan; maar er is wel degelijk een risico dat ‘illegaal’ verblijf in Nederland strafbaar zal worden gesteld. Vanuit onze diaconale missie blijven we staan voor medemenselijkheid. Het Netwerk DAK, waar Lutherse en Protestantse Diaconie in participeren, is een landelijke campagne gestart: “Medemenselijkheid. Daar kun je voor kiezen.” We kijken vanuit het netwerk waar we kunnen lobbyen, zodat deze wet er niet komt.

Lees hier over de landelijke campagne

Wachten, wachten, wachten in een asielnoodopvangschip

De cruiseveerboot MS Galaxy 1 ligt al drie jaar stil aan de kade in Amsterdam, als asielnoodopvang. De vijftienhonderd ‘tijdelijke’ bewoners doden er hun tijd terwijl ze wachten op antwoord van de IND.

door Irene van der Linde – Groene Amsterdammer, 9 juni 2025

Vanaf de Ring A10, bij de afslag naar het Amsterdamse havengebied Westpoort, vlak voor de Tweede Coentunnel, is de MS Galaxy 1 al van veraf te zien: een indrukwekkend gevaarte, vandaag onder een donker wolkendek. Dichterbij, op de kade die geheel is omhekt en zwaar wordt bewaakt, hangt tussen de geparkeerde auto’s en honderden gestalde fietsen een volleybalnet, vlak bij een piepklein speeltuintje met kunstgras en een gele glijbaan. Kinderen zijn er niet. Aan de achterkant van het schip, waar een van de twee kleppen van het autodek is neergelaten, lopen de hele dag mensen in en uit, als uit een opengesperde bek van een walvis.

Binnen, aan het begin van het donkere ruim van het autodek, vormen een paar containers de receptie. Bewoners, coa-medewerkers en crewleden houden geroutineerd hun pasje onder de scanners. Een man met een bungelende tas van Thuisbezorgd op zijn rug haast zich naar buiten. Piep, piep. De hele dag door. Het klinkt hol en het ruikt er zwaar naar benzine. ‘Eén ding doen we goed in Nederland’, zegt de perswoordvoerder van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (coa) terwijl de bewakers onze paspoorten controleren. ‘We laten geen mensen buiten op straat slapen.’

The everyday life is left behind the minute you step on board! Vijftien jaar lang voer de zogenaamde cruiseveerboot Galaxy 1 van het Estse bedrijf Tallink Grupp onder dit devies over de noordelijke Oostzee. Heen en weer tussen het Zweedse Stockholm en het Finse Turku, met een tussenstop bij Åland. Reizigers konden overnachten in een hut van Suite tot Standaard, eten in de Happy Lobster, het Grill House of het Grande Buffet, luisteren naar livemuziek in Starlight, een gokje wagen in het casino, een wodka drinken in de Moonlight Bar, relaxen in de sauna, shoppen in de Fashion Street of vergaderen in een Conference-room.

Sinds oktober 2022 ligt de cruiseveerboot MS Galaxy 1 stil aan de kade en doet dienst als asielnoodopvanglocatie voor vijftienhonderd mensen – net zoveel als het dorp Borssele aan inwoners heeft. Het schip is gestript van alle extra’s. De Tax Free Shop is leeg, de talloze bars zijn permanent gesloten, de flessen wodka weggehaald, muziekinstallaties uitgezet, het Zonnedek is ontdaan van zonnestoelen en verboden terrein. Alleen de glimmende trapleuningen, het dikke tapijt op de vloeren en de namen van de ruimtes bieden nog een glimp van de luxe die de MS Galaxy 1 ooit bood. Asielzoekers wachten er op een beslissing van de ind, statushouders op een woning. Maanden, en vaak jaren. Ze zitten in een ‘tussenruimte’; ze zijn niet meer daar waar ze vandaan komen, ze zijn ook niet aangekomen op hun eindbestemming. Ze wachten.

The current location of Silja Galaxy ferry is in North Sea (coordinates 52.41064 N / 4.86297 E).

Dek 3.

‘Be nice’ staat op een zeil boven aan het plafond. Ergens halverwege, wat verloren in het immense donkere ruim, een tafelvoetbalspel. Achterin, bij containers met wasmachines voor bewoners, geeft een stevige stalen deur toegang tot het binnenste van het schip. Naast de lift een plattegrond. Dek 3 en dek 4: autodek/ Dek 5: Conference en hutten / Dek 6: Moonlight Bar, Fast Lane, infobalie, Cosmetic Boutique, Gifts & Toys, Tabacco Shop, Tax Free Shop, Starlight / Dek 7: Grande Buffet, Grill House, Tavolàta, Happy Lobster, Piano Bar, Casino, Fashion Street, Sea Pub, Starlight/ Dek 8 en dek 9: hutten / Dek 10: het Zonnedek en de brug (crew only).

Dek 5.

In de Conference-rooms waar het managementteam van het coazit, heten de kamers ‘Helsinki’, ‘Stockholm’ en ‘London’. De coa-locatiemanager van de Galaxy, Natascha van Diemen, houdt kantoor in ‘Bruxelles’. Ze zit achter haar computer aan de kop van een glimmend houten vergadertafel, rondom zijn scheepsramen die uitkijken over de Coenhaven. ‘Je moet roeien met de riemen die je hebt’, zegt Van Diemen toepasselijk.

Ze is hier in januari dit jaar begonnen. Eerder werkte ze bij AZC Heerhugowaard en de noodopvang a&o Hostels in Amsterdam-Zuidoost, maar op dit schip voelt ze zich thuis. Van Diemen, een joviale vrouw die houdt van openheid en duidelijkheid, groeide op tussen schepen in de Rotterdamse Botlek en werkte ruim twintig jaar bij de Koninklijke Marine als militair verpleegkundige. Ze heeft talloze uitzendingen ‘gedraaid’. Na de geboorte van haar kind besloot ze aan wal te blijven.

Elke maandagochtend heeft Van Diemen captains-overleg. Aan de grote tafel in haar werkkamer schuiven ook vandaag precies om 9.30 uur kapitein Risto Pihlakas en zijn eerste officier en de hoofdwerktuigkundige uit Estland aan, evenals het hoofd ‘Slaapschepen’ Aaron Marcus uit Roemenië en Van Diemens adjunct. Kort nemen ze de lopende zaken door. ‘Dinsdag doen we de controles van alle hutten’, begint Marcus zakelijk.

‘Donderdag hebben we een brandoefening met de Amsterdamse brandweer’, voegt kapitein Pihlakas toe. Hij werpt een blik op de donkere wolken buiten. ‘Vandaag moeten we de wind in de gaten houden, die is aflandig…’

De Galaxy is een universum op zichzelf. Naast de vijftienhonderd mensen die er verblijven, werken er zo’n zeventig coa-medewerkers die de in- en uitstroom van bewoners regelen. Zo doen ze de intake bij binnenkomst, geven een pakketje lakens mee en wijzen de kamers. Daarnaast lopen er zo’n zestig mensen rond van de Tallink-crew, de meesten uit Indonesië en Roemenië, voor de schoonmaak, de veiligheid en de catering. ‘Slaapschepen’ – ‘voor op maat gemaakte oplossingen met drijvende accommodaties’ – coördineert alle partijen en zorgt voor de ‘facility’, twee beveiligingsorganisaties bewaken het schip en ook de medewerkers van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (ind), de Dienst Terugkeer & Vertrek (DT&V), Vluchtelingenwerk Nederland (vwn) en Gezondheidszorg Asielzoekers (gza) houden hier kantoor. De kapitein is met zijn technische staf verantwoordelijk voor het schip zelf.

‘We hebben 81 nationaliteiten aan boord’, zegt Natascha van Diemen na het captains-overleg. Ze heeft het net laten tellen. De eerste medewerkers moesten alles zelf uitvinden. Vaak zonder coa-ervaring. ‘We werden zo in het diepe gegooid’, vertelt een van hen later bij de lunch in het Grande Buffet. Nu is alles beter gestroomlijnd. Onlangs heeft Van Diemen de kantoren nog naar een ander dek verplaatst; het hele coa-team bij elkaar op dek 7, de ind heeft de afspraken in de Suites op dek 9, Vluchtelingenwerk zit op dek 10. ‘Die hebben een fantastisch uitzicht.’

‘We proberen het verblijf op dit schip zo aangenaam mogelijk te maken’, vervolgt Van Diemen. Het leven aan boord is niet altijd makkelijk, dat realiseert ze zich. Het zijn kleine hutten, deels zonder ramen en als ze er wel zitten, kunnen die niet open. Mensen delen de hut vaak met een onbekende. En niet voor één nacht, maar voor weken, maanden of jaren. Er is 24/7 licht op de gang, waardoor het verschil tussen dag en nacht verdwijnt. Zelf koken mag niet, te gevaarlijk – tijdens de controles van de hutten worden gevonden kooktoestellen geconfisqueerd. Roken mag alleen buiten op dek 6. En het schip ligt ver van de bewoonde wereld; naar Station Sloterdijk is het twintig minuten fietsen.

‘Mensen zijn ook vaak angstig’, zegt Van Diemen. Neem Syriërs voor wie de gesprekken met de ind lange tijd waren opgeschort. Van Diemen ziet bij hen de spanning oplopen over wat het kabinet gaat besluiten. ‘Soms zijn mensen echt wanhopig over dat het zo lang duurt. Dat wachten doet wel iets.’

Ik trek mij terug en wacht./ Dit is de tijd die niet verloren gaat: Iedre minuut zet zich in toekomst om./ Ik ben een oceaan van wachten,/ waterdun omhuld door ’t ogenblik./ Zuigende eb van het gemoed,/ dat de minuten trekt en dat de vloed/ diep in zijn duisternis bereidt.// Er is geen tijd. Of is er niets dan tijd?

(M. Vasalis, Verzameld werk)

Wachten. In de rij, op je beurt, op de trein, op de zomer, op een geliefde in een café. Het is een bezigheid in het heden, maar je wacht op iets dat in de toekomst ligt. In De taal der geliefden beschrijft filosoof Roland Barthes de kwelling van het wachten. ‘Ik wacht en rond mijn wachten lijkt alles door onwezenlijkheid getroffen: in het café staar ik naar de anderen die binnenkomen, kletsen, grapjes maken of rustig zitten te lezen: wachten doen ze niet, dat zie je zo.’

Evenzo staren wellicht de bewoners vanaf het schip naar de wereld rondom hen, door onwezenlijkheid getroffen: naar mensen die fietsen door de stad, hun kinderen naar school brengen, naar hun werk gaan, kletsen en lachen – wachten doen die niet, dat zien ze zo. Zij wel, zij wachten niet in een café op een geliefde maar in een scheepshut op de beslissing van de ind. Of ze in Nederland mogen blijven of ‘terug’ moeten, over de richting van hun verdere leven. En in die ‘tussentijd’ mogen ze niets anders doen dan wachten. Ze mogen hun leven hier nog niet beginnen, terwijl ze hier al wel zijn.

Het wachten is niet even. Asielzoekers wachten gemiddeld anderhalf jaar op de behandeling van hun asielaanvraag bij de ind. Officieel moeten ze binnen zeven weken hun eerste gesprek krijgen, dat is nog maar het Aanmeldgehoor. ‘Het kan een aantal maanden duren voordat u deze uitnodiging krijgt’, waarschuwt de ind echter al op de eigen website. Daarna moeten mensen nog eens 74 weken wachten op het echte gesprek met de ind; het ‘Nader gehoor’. Op basis daarvan volgt de beslissing – hoe snel die komt hangt af van de complexiteit van de aanvraag.

Als iemand een verblijfsvergunning heeft gekregen, kan hij of zij een aanvraag doen voor hereniging met een partner en biologische kinderen onder de achttien jaar. Nadat die aanvraag bij de ind binnen is, duurt het nog twee jaar voordat de ind die aanvraag überhaupt in behandeling neemt. En dan volgt weer het lange wachten. Tegen de tijd dat een kind eindelijk mag komen, is die minstens vijf jaar ouder. Steeds langer ook moeten statushouders wachten op een woning in een gemeente en blijven daarom noodgedwongen in de asielopvang. Zo duurt voor statushouders het wachten voort.

Mensen laten wachten komt niet voort uit overmacht bij de overheid, het is een bewust onderdeel van het Nederlandse asielbeleid, zo betoogt Martijn Stronks, filosoof en migratiejurist aan de Vrije Universiteit (VU) in zijn essay Even geduld a.u.b. in De Groene Amsterdammer. De asielzoeker loopt ‘tegen grenzen van de tijd aan’. De overheid laat hem of haar wachten in het aanmeldcentrum Ter Apel, in de asielopvang op het eerste gesprek met de ind, op het tweede gesprek, op de beslissing en op een woning nadat de vergunning is verstrekt. ‘Wachttijd is in toenemende mate een belangrijk grensinstrument’, aldus Stronks.

Dat doen kabinetten door simpele beleidskeuzes, zoals kansloze zaken te versnellen en kansrijke zaken te vertragen. Door te bezuinigen op medewerkers van de ind waardoor procedures vertragen, door structurele financiering af te bouwen, door steeds nieuwe barrières op te werpen voor gezinshereniging. De belangrijkste reden voor dit beleid is de aanname dat een goed georganiseerde asielprocedure een ‘aanzuigende werking’ zou hebben. Alhoewel door talloze migratiedeskundigen is aangetoond dat dit soort maatregelen het aantal vluchtelingen dat naar Nederland komt nauwelijks tot niet beïnvloeden.

Dit beleid kost de overheid veel extra geld. Bijvoorbeeld aan dwangsommen die worden opgelegd aan de ind voor het niet-tijdig beslissen over de asielaanvraag – dit bedrag is de afgelopen jaren opgelopen tot 36,8 miljoen euro in 2024. En door de lange wachttijden verblijven mensen langer in de opvang. Het coais daarbij wegens gebrek aan structurele financiering steeds afhankelijker van de veel duurdere noodopvanglocaties. Om een idee te geven: van het totaalbedrag van 3,5 miljard dat het coa afgelopen jaar aan opvang uitgaf, ging 2,5 miljard naar noodopvang, aldus de onlangs verschenen coa-publicatie Stand van de uitvoering 2024.

Noodopvang op schepen is zelfs twee tot drie keer zo duur als de reguliere opvang. De Galaxy 1 kost per dag alleen aan huur al ruim een ton euro, bevestigt locatiemanager Natascha van Diemen. Het coa huurt de schepen niet direct van Tallink maar van Slaapschepen als tussenpersoon. Slaapschepen ‘doet alles rondom het schip’, zoals de Roemeense Aaron Marcus later uitlegt terwijl hij het trappenhuis voor ‘crew only’ neemt op weg naar dek 10. ‘Het bestellen van de catering, het contact met alle leveranciers, we regelen de containers, diesel, Dixi’s, waterpunten, hygiëne, ggd-certificaten, riolering en walstroom.’

Dek 6.

Bij de coa-infobalie in de Cosmetic Boutique wachten bewoners op hun beurt en voeren medewerkers gesprekken onder reclameborden van Lacoste, Versace en Armani. Nu is de lege supermarkt ernaast stil en verlaten, maar elke week op woensdag staan de bewoners voor de verplichte melding hier in de rij voor een van de zeven kassa’s, waarachter dan geen kassières maar coa-medewerkers zitten. ‘Dat gaat razendsnel’, zegt Van Diemen tevreden.

De locatiemanager runt het schip met marine-discipline. ‘Eén team, één taak’, zegt ze terwijl ze door de gangen richting dek 7 loopt. Afgelopen week kreeg Van Diemen op een avond twee telefoontjes, eerst uit Ter Apel, toen Assen: ‘Heb je plek voor 240 mensen?’ vroegen ze. Dan is het alle hens aan dek, dat is waar Van Diemen van houdt. Ze riep haar team bij elkaar en liet hen al hun werkzaamheden uitstellen. Ze zijn met z’n allen achter de infobalie gaan staan en wachtten de mensen die met bussen aankwamen op, gaven ze in de vergaderruimte een introductie en iets te eten. ‘En dan gaan we puzzelen om te zorgen dat iedereen een kamer krijgt.’

Nog maar een maand geleden renden hier op dek 6 ook kinderen door de gangen. In een feloranje trainingspak en met witte hoofddoek hing Rouaa (11) bij de ingang van de Moonlight Bar, ooit bedoeld voor nachtelijke dansfeestjes met zachte fluwelen stoelen in een halfronde cirkel. Ze keek verveeld naar de groep kinderen die stond te wachten voor de middagactiviteit van TeamUp – een psychosociaal spelprogramma van Save the Children, Unicef en War Child. ‘Doe je mee vandaag?’ vroeg iemand. Ze schudde haar hoofd, rende weg over de zachte vloerbedekking en verdween ergens in het binnenste van het schip.

Rouaa, uit het Syrische Aleppo, was al twee jaar in Nederland waarvan vijf maanden op het schip. ‘Eerst Ter Apel’, somde ze op. ‘Toen Sneek, toen weer naar Ter Apel, toen Gilzerijen, toen weer Ter Apel, toen hier…’ Eerder die middag had ze met drie vriendinnen over de gang tussen de hutten op dek 8 gerend. ‘We kloppen op de deuren en rennen dan hard weg’, vertelde ze trots. Naar school ging ze niet, wel speelde ze veel Minecraft op haar telefoon.

Tal van kinderrechtenorganisaties en inspecties benadrukken al jaren dat de omstandigheden in de asielnoodopvang schadelijk zijn voor de ontwikkeling van kinderen. Toch is het aantal kinderen dat op dit soort locaties verblijft het afgelopen jaar verdriedubbeld tot meer dan zesduizend. De cruiseveerboot was evenmin ideaal. Kinderen hadden weinig plek om te spelen, konden niet naar het buitendek – gevaarlijk –, op de kade mochten ze niet alleen komen, binnen voetballen was verboden en als kinderen gillend door de gangen renden, werd de crew boos.

Een maand geleden zijn daarom alle kinderen van de Galaxy 1, ongeveer zestig bij elkaar, met hun ouders verhuisd naar een regulier azc op de Kabelweg. ‘Vlakbij’, zegt Van Diemen. ‘Wat geweldig is, want ze kunnen op dezelfde school blijven.’

‘Maar het is voor ons niet zo fijn’, vervolgt ze. ‘Kinderen verzachten vaak de sfeer op een locatie.’ Nu zitten er dertienhonderd mannen en tweehonderd vrouwen op de Galaxy. Veel mannen maakt de sfeer ‘gespannener’. Maar tot nu toe heeft Van Diemen geen grote problemen gehad. Bij incidenten grijpt ze direct in, zoals ze dat leerde bij de marine. Het gaat vaak om kleine schermutselingen, gevechten om niks. ‘Ik zet ze bij elkaar en spreek ze moederlijk toe: waar zijn jullie mee bezig?’ zegt ze lachend terwijl ze de trap naar het volgende dek oploopt. Haar tactiek: ‘Er bovenop’ zitten, rondjes lopen, aanspreekbaar zijn. Van begin af aan is ze ook ‘gewoon strak’ op de rechten en plichten. ‘Je hebt hier veel rechten, maar we hebben hier ook een aantal plichten.’

Dek 7.

Terwijl ze naar het dek erboven loopt, begint het schip te trillen ‘De motoren gaan aan’, merkt Van Diemen op. In de Happy Lobster zitten de coa-medewerkers die sinds kort hier hun kantoor hebben, achter hun computer met uitzicht over witte opslagtanks in de terminalhaven. In de koeling, waar voorheen de kreeften op ijs lagen, liggen stapels kantoormappen. Van Diemen krijgt op verjaardagspartijtjes weleens opmerkingen van vrienden of familie. ‘Wel mooi hoor zo’n cruiseboot’, zeggen ze meestal afkeurend. ‘Dat klopt voor een week, of misschien twee’, antwoordt Van Diemen dan. ‘Hooguit.’

Rond 12.00 uur loopt Natascha van Diemen met haar medewerkers, tegelijk met de bewoners, richting het Grande Buffet voor de lunch. Met vandaag onder andere: vegetarische curry van kikkererwten, rijst en sla. Langzaam loopt het restaurant vol. Alleen of in kleine groepjes zitten mensen aan de tafels. Zacht geroezemoes klinkt. Van Diemen let extra op het eten. ‘Het moet goed zijn’, zegt ze en neemt een hap van een stukje cake. ‘Dat zorgt voor rust op het schip. Het is het enige waar mensen naar uitzien op een dag.’

Met het wachten komt ook de verveling. In de schemerige Starlight, een grote zaal met podium voor livemuziek waar eerder die dag her en der wat mensen lusteloos met hun telefoon in loungebanken hingen, organiseert het coa weleens wat. Laatst nog voor de vrouwen aan boord. ‘Maar’, relativeerde Van Diemen, ‘we kunnen elke dag een rijdend circus voorbij laten komen, het liefste wat mensen willen is een antwoord.’

Dek 9.

In de hutten op dek 8 en 9 bestaat een parallelle wereld, de wereld die wacht. In een ervan zitten Ahmad (29) en Nima (24) tegenover elkaar op hun bed, met hooguit een halve meter ertussen. De jongemannen kenden elkaar voorheen niet, maar kunnen het ‘gelukkig’ goed met elkaar vinden. Ze zijn net terug van de lunch. Het is warm. Hun hut zit aan de binnenkant; op de plaats van een raam hangt er een spiegel aan de muur. In de hoek zit de douche met toilet en wastafel. Een kledingkast hebben ze niet. Aan het hoofdeinde van Ahmads bed liggen twee pingpongbatjes en een doosje zwarte thee. ‘Ik kom uit Zuidwest-Iran, daar is het warm, maar deze warmte is erger’, zegt Ahmad, die in zijn thuisstad kledingverkoper was in de bazaar. ‘Zo’n hut is bedoeld voor reizigers die er een of twee nachten in slapen, niet om in te wonen.’

‘We staan op de wachtlijst voor een kamer aan de buitenkant met raam’, zegt Nima, die Perzisch-Iraans is en al acht maanden in deze hut verblijft. Ook daarop is het wachten – montazar mandan in het Perzisch. Hij probeert zo veel mogelijk bij vrienden in de stad te slapen om het schip te ontvluchten.

Op de achtergrond zacht geronk van het schip. Allebei wachten ze op een uitnodiging voor hun ‘echte’ interview bij de ind. Ze hebben geen idee wanneer dat zal komen. Ahmad, die Arabisch-Iraans is, zit hier al een jaar. Het wachten, el-entedar in het Arabisch, maakt hem onzeker. En dat neemt alleen maar toe. Hij kan niets plannen, niets doen. ‘Het is frustrerend om te wachten’, zegt Ahmad met een zucht. ‘Het hele leven hier is wachten. Je hebt geen keuze.’

Het dagelijks leven ziet er voor hen al maanden hetzelfde uit. Ze zijn meestal vroeg op, anders missen ze het ontbijt dat tussen 7.00 en 9.00 uur is. Daarna gaat Ahmad wat tafeltennissen, kletsen of sporten. Nima, die in Teheran werkte als elektrisch ingenieur, volgt soms Nederlandse les. Tussen 12.00 en 14.00 uur is de lunch. Daarna weer naar hun hut, of naar buiten. Tussen 18.00 en 20.00 uur is het diner. Altijd in het Grande Buffet, altijd hetzelfde. Dat ze niet zelf kunnen koken maakt hen afhankelijk. ‘Het eten is prima, maar na een paar maanden heb je er echt genoeg van’, zeggen ze. Zelf kunnen ze weinig doen. Ze krijgen elke maandag veertien euro, onder andere voor thee, wasmiddel, zeep en tandpasta. Een ijskast hebben ze niet.

‘Iedereen hier is bang’, fluistert Nima. Ook vanwege de politiek. Ze volgen het nieuws op televisie en radio. ‘We praten er veel over. Bijvoorbeeld of de verblijfsvergunning nu voor drie in plaats van vijf jaar geldig wordt.’

‘Het politieke klimaat ligt buiten je macht’, knikt Ahmad, hij laat langzaam een gebedsketting door zijn vingers glijden. Hij zoekt werk, maar zijn Nederlands en Engels zijn niet goed genoeg. Toch blijft hij proberen. ‘Ik wil vooruitkomen’, zegt hij ferm.

Vanaf de hut aan de overkant van de gang klinkt zachtjes Somalische muziek. Binnen liggen twee jonge vrouwen op hun bed te kletsen. Ook zij, Rayan (net 25) uit Somalië en Sabah (27) uit Jemen, zijn toevallig bij elkaar gezet. Ze hebben, in tegenstelling tot de mannen, van hun hut met raam en uitzicht op de haven iets huiselijks gemaakt; voor de deur hebben ze een gekleurde doek bevestigd, op de randen bij de bedden, met daarop zachte kussens en knuffels, staan foto’s, een van Sabah met modieuze zonnebril op een terras. Aan de wand hangen nog de vrolijke slingers die Sabah een week geleden heeft opgehangen voor de verjaardag van haar kamergenote. ‘Ik heb toen bij de Jumbo een taart gekocht’, vertelt Rayan. ‘Die hebben we hier met z’n tweeën opgegeten.’

Hun leven speelt zich af op deze paar vierkante meters. Ze kletsen, luisteren naar muziek en komen zelden buiten. Naar het restaurant gaan ze niet, liever pakken ze wat kaas en brood en eten het hier op. Tussen hen in staat een schaal met verse dadels en een zak noodles. Rayan wacht al een jaar en drie maanden op haar ind-gesprek. Ze heeft op de vlucht voor Al-Shabaab haar tweejarige tweeling achter moeten laten. ‘Nu zijn ze vier’, zegt ze zacht en bekijkt een gekreukelde foto van de twee jongetjes – de enige die ze heeft.

‘Het wachten geeft me te veel stress’, zegt Rayan dan. Net nog is er iemand van het coa langs geweest om met haar te praten. Elke morgen komt hij naar haar kamer en zegt: ‘Goedemorgen Rayan, hoe gaat het? Ging je naar het restaurant? Ben je naar de psycholoog geweest?’ ‘Ze zijn heel aardig’, zegt ze met een glimlach. Van hem kreeg ze ook een enorm wit schaap als knuffel die nu bij haar op bed ligt. ‘In Somalië is geen menselijkheid meer’, zegt ze gelaten. ‘Mensen worden voor je ogen gedood. Niemand voelt meer iets, ons hart is gebroken.’

Iedereen wacht op het ind-gesprek. ‘Ik word er heel angstig van’, zegt Sabah, die jaren in Saoedi-Arabië heeft gewoond. ‘Je weet niet wat je te wachten staat.’

Wachten, sug in het Somalisch, zonder vooruitgang of eindpunt, kan serieuze effecten hebben op de gezondheid, laat onderzoek zien. ‘De constante onzekerheid kan leiden tot psychische klachten’, schrijft bijvoorbeeld de Gezondheidsraad. Tot gevoelens van hopeloosheid, uitzichtloosheid, depressie. Mensen worden gedwongen tot niets doen. Terwijl ze willen beginnen aan hun inburgering, willen werken, studeren, hun leven in Nederland willen opbouwen, tikt hun tijd weg op een veerboot die stilligt. ‘Opgeschorte tijd’, noemt filosoof Martijn Stronks dat. ‘Verdwenen levenstijd.’

‘Je wacht’, zegt Rayan droog. ‘Misschien is er aan het einde goed nieuws, of je wacht en word aan het einde afgewezen.’ Dan lacht ze – ze verbergt, vertelde ze eerder, haar stress altijd achter een lach.

Dek 10.

Hoog boven op de brug checkt kapitein Risto Pihlakas, een lange man in een wit kapiteinshemd met strepen, die als kind droomde van op een schip werken en de wereld zien, de windkracht op zijn scherm. ‘Het neemt iets af’, zegt hij. Hij heeft eerder uit voorzorg de motoren aangezet, voor als het hoge schip van de kade wordt geblazen. Hij kijkt naar buiten over het Noordzeekanaal. Contact met asielzoekers heeft Pihlakas niet. Hij begeeft zich hierboven. Als hij niet op de brug is, zit hij in zijn cabine te werken. Nog een week, dan mag hij weer naar huis in Tallinn. Vanochtend zag hij de donkere wolken. Toen wist hij: daaronder zit wind. Hij sloot de walstroom, waar het schip normaliter op draait, en startte de generatoren. ‘We have to be ready’, zegt de kapitein.

Dek 5.

In eerste instantie zou de MS Galaxy 1 maar voor een half jaar als asielnoodopvang dienstdoen, maar de bestuursovereenkomst met het coa is sinds 2022 telkens verlengd. In oktober dit jaar loopt de huidige vergunning af. Nu is het wachten op het besluit van de gemeente Amsterdam of die weer wordt verlengd. ‘Ik heb gezegd dat ik niet pas op 30 september wil horen dat we weg moeten’, zegt Natascha van Diemen in haar werkkamer. ‘Ik wil op tijd weten wat er gaat gebeuren.’ 

– – – – –

https://www.groene.nl/artikel/leven-in-de-tussenruimte-van-galaxy-1

= = =

Theologisch Elftal Medemenselijkheid

De Tweede Kamer wil ongedocumenteerd verblijf in Nederland strafbaar maken, en stemde tegelijk voor een voorstel dat ook het helpen van ongedocumenteerden moet verbieden. Twee theologen over eenheid, gemeenschap en medemenselijkheid.

door Chiel de Groot – Trouw, 19 juli 2025

Vrijwilligers die ongedocumenteerde mensen helpen, kunnen straks voor het verlenen van die hulp vervolgd worden. Tenminste, als het aan een groot deel van de Tweede Kamer ligt. Het Theologisch Elftal vraagt zich af wat dat zegt over Nederland, en hoe het zover heeft kunnen komen.

“Het is te walgelijk voor woorden”, zegt Marianne van Praag, hoorbaar geïrriteerd. Ze is rabbijn van de Liberaal Joodse Gemeente in Den Haag. “Ook de manier waarop dit wetsvoorstel erdoorheen geramd is. Nog even lekker scoren in blessuretijd, en daarna op vakantie. Over de rug van kwetsbare mensen.”

“Ik spreek liever niet te snel over de jaren dertig van de vorige eeuw, omdat ik af wil van die eeuwige slachtofferrol voor de Joodse gemeenschap. Maar dit wetsvoorstel deed me er toch aan denken. Hoe is het mogelijk, dacht ik. Waar zijn we terechtgekomen? Aan de ene kant brult iedereen ‘dit nooit meer’, en vervolgens komt men met zoiets schofterigs en minderwaardigs op de proppen.

Symboolpolitiek en populisme

“Dit wetsvoorstel laat zien hoe gevoelig Nederland is geworden voor populistische maatregelen en symboolpolitiek. Er is geen enkele praktische reden om ongedocumenteerden te vervolgen. Integendeel, zo houd je ze eerder nog langer in Nederland. Politici die actievoeren bij azc’s, het is zó goedkoop. Als we op een betere toekomst hopen, is dit dan het begin? Is dit het voorbeeld dat we onze kinderen willen geven?”

Matthias Smalbrugge, hoogleraar Europese cultuur en christendom aan de Vrije Universiteit te Amsterdam: “De reacties van advocaten, vluchtelingenorganisaties en zelfs de politie en het Sociaal en Cultureel Planbureau waren ook uiterst negatief, variërend van onhaalbaar tot onmenselijk.

“Het verbieden van hulpverlening aan een groep mensen was voor het CDA deze keer een grens. Maar NSC nam genoegen met wat vage toezeggingen van de minister, de zoveelste schaamlap. Dat dit voorstel een meerderheid haalde is zowel schaamtevol als schaamteloos.

“Dat deze maatregelen alleen maar zullen leiden tot grotere chaos en het verder vastlopen van systemen is voor de indieners een doel op zich. Zo groeit de afkeer van de democratie, en komt er meer ruimte voor antidemocratische krachten.

“Onmenselijk handelen, gewoon als politieke tool. Er zijn allerlei redenen te geven voor het steeds populairder worden van inhumaan beleid. Polarisatie, uitsluiting, identeitspolitiek, te machtige lobbybewegingen, neoliberalisme… Ik ben ervan overtuigd dat religie ook een rol speelt, al is die rol nog slecht in kaart gebracht.

“In het christendom spelen noties als gemeenschap, eenheid en identiteit een grote rol. Het christendom heeft die eenheid altijd gedefinieerd als een eenheid in leerstellingen, het delen van dezelfde geloofsartikelen. Orthodoxie, de juiste leer, is altijd belangrijker geweest dan orthopraxie, de juiste levenswandel. Deel je het geloof niet, dan ben je geen deel van die eenheid, geen deel van de gemeenschap.

De harten bij elkaar

“Een beroemd historisch voorbeeld komt uit het jaar 384, vlak nadat het christendom oppermachtig was geworden in het Romeinse Rijk. Het traditionele, ‘heidense’ altaar was verwijderd uit de senaatszaal. De burgemeester van Rome, Symmachus, betreurde dat, en vroeg of het teruggezet mocht worden. Want, zei hij, ‘zo een groot geheim kan niet langs één weg bereikt worden,’ doelend op het geheim van God.

“Volgens Symmachus was eenheid, unio, niet datgene wat nagestreefd moest worden, maar eendracht, concordia. Letterlijk: de harten bij elkaar. Maar de kerk was het niet met hem eens. De bisschop van Milaan antwoordde hem: ‘hoe kun je mensen vertrouwen die niet eens weten wat ze aanbidden? Er is maar één ware God, en alle anderen zijn demonen.’

“Het christendom draagt dus de erfenis van een krappe definitie van eenheid. Soms gepaard met dwang, en met het verwijderen van degenen die de leerstellige eenheid niet delen. Dat zie je tot op de dag van vandaag. Het leerstellige verschil over vrouwelijke ambtsdragers in de Christelijke Gereformeerde Kerken leidt automatisch tot een scheur in de gemeenschap.

Bestaan als echokamer

“Ook al zijn we geseculariseerd, ik denk dat deze interpretatie van eenheid, unio boven concordia, tot diep in onze culturele haarvaten is doorgedrongen. Eenheid berust in ons bewustzijn op grenzen, en is iets dat afgedwongen moet worden. Daarom is het geoorloofd om mensen die deze ‘eenheid’ verbreken buiten te houden, en te criminaliseren. Zoals de kerk ketters vervolgde.

“De aantrekkingskracht van dit soort eenheid is dat je om je heen precies hoort wat je zelf ook vindt, je bestaan wordt als een echokamer die je bevestigt en je ego streelt. Je leert niet dat diversiteit ook in jouw eigen bestaan te vinden is. Het is een soort betovering, waarvan je niet wil dat iemand die doorbreekt.

Van Praag: “Toch staat de Hebreeuwse Bijbel vol aanwijzingen over hoe je omgaat met de vreemdeling die binnen de poorten van je stad is. Je mag vreemdelingen niet uitbuiten, je moet ze rechtvaardig behandelen in een rechtszaak, je moet ze zelfs liefhebben. Het verhaal van Ruth gaat over een buitenlandse vrouw die onderdeel wordt van de gemeenschap.”

Smalbrugge: “Natuurlijk is er ook in de christelijke traditie veel medemenselijkheid, en helpen kerken en christelijke organisaties zoals het Leger des Heils mensen. Maar tegenover het verhaal van Ruth kun je ook het verhaal van Ezra zetten: nadat het volk is teruggekeerd uit de ballingschap, verzamelt hij alle mannen op een plein en vraagt wie er allemaal een buitenlandse vrouw hebben genomen. Vervolgens moeten ze die wegsturen, zodat ze met een zuiver volk hun stad weer kunnen opbouwen.

Menswerend versus menslievend

“Extreemrechts schermt niet voor niets met een joods-christelijke erfenis. Dat vinden we allemaal heel erg, maar we weten er slecht tegengas tegen te geven, omdat er wel degelijk een menswerend aspect in onze traditie zit dat we slecht onder ogen zien. De menswerende traditie botst met een menslievende traditie. We moeten nagaan hoe die beide tradities zich tot elkaar verhouden, waar ze botsen, en waar we dan de keuze maken. Daar ligt een theologische taak.”

Van Praag: “Mensen hebben altijd behoefte aan een zondebok, een makkelijke verklaring voor hun problemen. Meestal zijn het de Joden, in Nederland zijn het nu vooral de nieuwkomers die overal de schuld van krijgen. De groep over wiens hoofd politici makkelijk scoren. Er is totaal geen begrip voor het feit dat ze heus niet voor hun plezier naar Nederland zijn gekomen.

“Als mensen met nog enige principes en morele verantwoordelijkheid straks strafbaar zijn, zou ik fluitend de gevangenis ingaan. Ik zou het zelfs een eer vinden.”

– – –

www.trouw.nl/religie-filosofie/hulp-aan-ongedocumenteerden-strafbaar-is-dit-het-voorbeeld-dat-we-onze-kinderen-willen-geven

= = =