van: Trouw  –  11 juni 2022

Oekraïners willen naar Amsterdam, maar dat past niet

Oekraïners willen naar Amsterdam, ze kennen het en denken er makkelijker te kunnen werken. Maar er is nauwelijks plek. Hoe moet dat de komende maanden?

door Tim van der Pal

Het geluid van een Amsterdamse tram klinkt hier haast als een telefoon onder een dekbed. Voor de Oekraïense vluchtelingen bij het registratiepunt op station Amsterdam Centraal is het niet meer dan een verstomd belletje. De grote drukke stad is dichtbij, maar lijkt ver weg. Binnen op de bank wachten Oekraïense moeders, kinderen en een enkele vader tot ze naar een opvanglocatie in Nederland worden gebracht. De meesten slapen, andere turen vermoeid naar hun telefoon.

Nog iedere dag stappen meer dan honderd Oekraïense vluchtelingen de trein uit op Amsterdam Centraal. Via geel-blauwe bordjes en vrijwilligers komen ze vervolgens terecht bij het registratiepunt van de gemeente en het Rode Kruis.

Dit is een groot centrum, ingericht in het station waar Oekraïners, hun kinderen en huisdieren Nederland voor het eerst echt zien. Op kleine tafeltjes liggen papieren bordjes met bananen en appels, de ijskasten zijn gevuld en er staan zakken met kattenvoer.

De afgelopen maanden kwam ongeveer een derde van alle Oekraïners via dit Humanitarian Service Point naar Nederland. Meer dan 16.000 vluchtelingen werden er opgevangen.

Het land in

Na een paar uur wachten gaan de Oekraïners vanaf hier per bus naar noodopvanglocaties in het land. Amsterdam heeft zo bezien voor de vluchtelingen een functie als logistieke hub. Velen willen er graag blijven. De stad is bekend, en vluchtelingen zien er meer economische mogelijkheden. Ook kennen ze vaker mensen die er al wonen. Amsterdam heeft al jaren een levendige Oekraïense gemeenschap waar men zich op den duur wellicht bij wil aansluiten.

Maar van de Oekraïners die zich op Amsterdam CS melden kan slechts een gedeelte in de hoofdstad blijven. De bestemming van de bussen die elders het land in rijden, wordt daarom niet altijd meer vermeld. “Om te voorkomen dat mensen ‘Heerenveen’ horen en misschien niet meer willen instappen, noemen we slechts de aankomsttijd”, zegt een locatiemanager van het Rode Kruis in Amsterdam daarover.

In de hoofdstad is in de noodopvang op zich nog wel ruimte voor Oekraïners. Momenteel zijn iets meer dan 1000 van de 1600 beschikbare bedden in hotels, boten en hostels bezet. Binnenkort komen er op verzoek van het ministerie meer plekken beschikbaar. Dan heeft Amsterdam ruimte voor 2460 Oekraïners. Er worden plekken vrijgehouden, omdat de Amsterdamse opvang anders binnen een paar dagen gevuld zou zijn.

Rustig op het registratiepunt

Omdat er slechts een paar keer per dag een trein met Oekraïners aankomt op Amsterdam CS, is het op het registratiepunt meestal rustig. In kantoortjes naast de opvangkamers voor vluchtelingen zitten mensen met jasjes van het Rode Kruis te werken, doodgewoon en routineus. De kalmte lijkt overgesprongen op de Oekraïners die op banken rustig wachten tot de volgende bus komt. Op een treinbord is te zien hoe laat de internationale treinen aankomen, maar ook daar lijkt niemand echt op te letten. Na de eerste maanden raakten de mensen die werken op het Humanitarian Service Point steeds maar aan de routines gewend.

Naast de opvanglocaties van de gemeente kunnen vluchtelingen ook terecht bij particulieren in Amsterdam, maar bij hen is volgens stichting OpenEmbassy geen plek meer. De stichting coördineert een netwerk van vrijwilligers die Oekraïners in Nederland helpen. De vele vluchtelingen die een plekje zoeken in de regio Amsterdam moeten ze steevast teleurstellen.

Kant-en-klare huisjes

Nu de eerste noodsituatie voorbij is, verwacht de gemeente Amsterdam dat vluchtelingen die nu elders zijn opgevangen naar de stad zullen trekken. Amsterdam is nu al druk bezig semipermanente woningen voor Oekraïners te vinden. Op verschillende plekken in de stad worden mogelijk kantoren omgebouwd en er komen waarschijnlijk kant-en-klare huisjes op parkeerplaatsen. De gemeente creëert ruimte voor een paar honderd vluchtelingen, voor een verblijf van één tot drie jaar. De plekken zijn bedoeld voor Oekraïners die nu al in de stad verblijven.

Meer dan 750 Oekraïense vluchtelingen werken inmiddels in de regio Groot-Amsterdam – dat is 13 procent van het aantal Oekraïense vluchtelingen dat nu in Nederland aan het werk is. Wanneer ze hun eigen geld verdienen, kunnen ze zelf de Nederlandse woningmarkt betreden. Bij stichting OpenEmbassy zien ze dat ook gebeuren. Volgens hen kunnen Oekraïners zelf huren betalen, maar stuiten ze momenteel op de nijpende woningnood.

Volgende fase

De Amsterdamse wethouder van sociale zaken Rutger Groot Wassink spreekt van een volgende fase in de opvang. Hij verwacht dat Oekraïners de komende tijd in Nederland gaan aarden en misschien wel jaren blijven. “Uit het verleden en de nasleep van de Joegoslavië-oorlog weten we dat ook Europese vluchtelingen in Nederland blijven. Het moet blijken hoe we daarmee omgaan.”

Volgens de wethouder moet er een betere balans komen tussen regio’s die noodopvang verzorgen en regio’s die bijvoorbeeld huisvesting regelen. “Amsterdam kan veel opvang regelen, maar woningen en ruimte zijn hier relatief duur”, zegt Groot Wassink. “Dat moet beter worden verdeeld, juist nu de fase van integratie begint.”

Op het Humanitarian Service Point denken de meeste Oekraïners daar waarschijnlijk nog niet aan. Rusten op de bank en wachten op de volgende bus, daar hebben ze het voor nu druk genoeg mee. Al zit er volgens het Rode Kruis ook geregeld iemand op een meegebrachte laptop te werken.

– – –

https://www.trouw.nl/binnenland/oekrainers-willen-naar-amsterdam-maar-dat-past-niet~b619fca2/

= = =

door David Hielkema en Tim Wagemakers [ Parool – 19 mei 2022 ]

Amsterdam en Den Haag staan lijnrecht tegenover elkaar over de opvang voor uitgeprocedeerde asielzoekers. Het kabinet wil die voortaan alleen beschikbaar stellen aan diegenen die meewerken aan hun terugkeer. Wethouder Rutger Groot Wassink weigert dat.

De opvang van ongedocumenteerde asielzoekers staat in één klap onder druk. Verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink (Vluchtelingen) is al enkele maanden in gesprek met staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) om de opvang voort te zetten, maar zegt ‘geen enkele aanwijzing te zien’ er op korte termijn met Den Haag uit te komen.

Van der Burg wil dat ongedocumenteerde asielzoekers alleen in de speciale 24-uurs opvang mogen verblijven als ze meewerken aan terugkeer naar hun land van herkomst. Groot Wassink wil juist dat mensen in de opvang ook andere opties kunnen verkennen, zoals het doen van een nieuwe asielaanvraag in Nederland of in een ander land – zoals nu ook het geval is.

Volgens Groot Wassink zullen ongedocumenteerde asielzoekers met de nieuwe plannen van Van der Burg geen gebruik meer maken van een opvanglocatie. Hij vreest dat grote groepen ongedocumenteerden weer uitzichtloos door de stad zullen trekken. “Iedereen die iets van dit dossier weet, zal zeggen dat dit niet werkt. Ik ga absoluut niet aan de plannen van het kabinet meewerken. Het is totaal onverantwoord. Wat wil deze VVD-staatssecretaris dan? Dat er in Amsterdam weer meer gekraakt wordt?”

De Amsterdamse wethouder wordt onder meer gesteund door GroenLinkswethouders uit de gemeenten Eindhoven en Groningen, waar deze speciale opvang voor ongedocumenteerden ook is gerealiseerd.

Regeerakkoord
Vóór de invoering van de speciale 24-uurs­opvang in 2018, ook wel de Landelijke Vreemdelingenvoorzieningen (LVV) genoemd, zwierven onder de naam We Are Here groepen door de stad. Met de pilot van de LVV’s in vijf gemeenten, die eind dit jaar afloopt, werd een belangrijke stap gezet om rust tussen kabinet en gemeenten rond dit dossier te creëren. In de LVV krijgen ongedocumenteerden anderhalf jaar de tijd om te werken aan hun toekomstperspectief.

Van der Burg zegt vast te houden aan het regeerakkoord dat in december werd gesloten, waarin staat dat de LVV ‘altijd gericht’ moet zijn op terugkeer. De staatssecretaris, die zich als oud-wethouder van Amsterdam (2010-2018) de situatie met We Are Here in de stad nog goed herinnert, hoopt eruit te komen met Groot Wassink, maar geeft geen garanties. “Het is niet op voorhand te garanderen dat dit succesvol afgerond gaat worden. Ik ga me daar wel voor inzetten.”

Als Amsterdam en Den Haag er niet uitkomen, heeft dat grote financiële gevolgen. Vorig jaar betaalde het rijk zo’n 4,9 miljoen euro mee aan de kosten van de opvang en in de afgelopen vier jaar zo’n 15 miljoen euro. Groot Wassink, die momenteel onderhandelt over een nieuw coalitieakkoord met PvdA en D66, beseft dat het mislukken van de gesprekken consequenties zal hebben. “Als we er niet uitkomen, levert dat een gat op dat we moeten zien te dichten. Met een opvang in sterk afgeslankte vorm bijvoorbeeld.”

Kritiek
In totaal zijn de afgelopen 3,5 jaar bijna 700 ongedocumenteerden opgevangen in de 24-uursopvang. Van degenen die de opvang hebben verlaten, is voor 94 personen een ‘duurzame oplossing’ gevonden – hun asielaanvraag werd goedgekeurd, zij konden een nieuwe aanvraag doen of gingen terug naar hun land van herkomst. Een groot deel van de uitstromers, circa 40 procent, kwam ‘zonder enig perspectief’ weer op straat terecht.

Vanuit de Amsterdamse oppositie, met name VVD en JA21, klinkt veel kritiek op die cijfers. Volgens Groot Wassink zijn de cijfers niet ontmoedigend. “We hebben een groep ongedocumenteerde Amsterdammers perspectief weten te bieden en bestuurlijke rust gecreëerd. Dat dreigt Van der Burg nu kapot te maken.”

De stroeve gesprekken tussen Den Haag en Amsterdam komen op een slecht moment, ­mede omdat rijk en stad elkaar nog hard nodig zullen hebben rond bijvoorbeeld de opvang van Oekraïense vluchtelingen. Het kabinet kijkt daarbij namelijk ook nadrukkelijk naar Amsterdam. Groot Wassink steunt het rijk hierin, maar hij zal daar ook steun voor terug verwachten.

– – –

https://www.parool.nl/amsterdam/den-haag-en-amsterdam-botsen-over-opvang-ongedocumenteerde-asielzoekers~b6101e71/

= = =

OPVANG EN VLUCHTELINGEN (p. 26-27)

Amsterdam biedt vele vormen van maatschappelijke opvang voor allerlei verschillende mensen en

groepen. Denk aan mensen die begeleiding nodig hebben, (economisch) daklozen, ongedocumenteerden, ex-delinquenten en vluchtelingen. Opvang is niet los te zien van huisvesting. De verdubbeling van het aantal daklozen in de afgelopen 10 jaar hangt samen met de wooncrisis zoals de steeds moeilijker wordende opvang in COA-locaties samenhangt met het gebrek aan huisvesting voor statushouders.

De komst van mensen die de oorlog in Oekraïne zijn ontvlucht maakt de opgave zeker niet eenvoudiger maar Amsterdam zal altijd vluchtelingen opvangen, waar ze ook vandaan komen.

Amsterdam blijft menswaardige opvang bieden waardoor mensen weer perspectief krijgen. We zorgen

voor goede en veilige opvang met aandacht voor specifieke doelgroepen. We werken samen met vele

formele en informele organisaties in de stad om hen die een beroep op ons doen zo goed mogelijk te

ondersteunen.

= We voegen alle vormen van maatschappelijke opvang en begeleiding samen tot een brede

opvang portefeuille waardoor we beter in kunnen spelen op de behoeftes van de verschillende

groepen. Dat kan dan ook leiden tot aanpassing van de verschillende vormen van opvang.

= De pilot LVV wordt eind 2022 geëvalueerd. Amsterdam gaat uit van continuering van de opvang.

= We onderzoeken hoe we uitbuiting van migrant domestic workers kunnen tegengaan.

= Vluchtelingen, ongeacht hun herkomst, bieden we de kans om deel te nemen aan taal- en

participatietrajecten. Als werken mogelijk is helpen we daar mee.

= Samen met het Rijk werken we aan vernieuwende opvangconcepten en optimalisering van de

opvang en huisvestingsketen.

= De gemeente blijft zich tot het uiterste inspannen om de uitvoering van de inburgeringswet zo soepel mogelijk voor nieuwe Amsterdammers te laten verlopen zodat ze snel de taal leren en de weg weten te vinden in de samenleving.

= We helpen mensen bij het vinden van kortdurende opvang en andere ondersteuning. Zij krijgen

gerichte training en er wordt met ervaringsdeskundigen gewerkt.

= We starten een Aanpak Dakloosheid om mensen weer op weg te helpen en dakloosheid te voorkomen.

= In Amsterdam slaapt in principe niemand op straat. Naast de maatschappelijke opvang bieden

we ook opvang voor hen die nergens anders recht op hebben. Dat doen we in de wintermaanden

voor een brede groep mensen, en dat doen we het hele jaar door voor kwetsbare mensen,

die geen toegang hebben tot de reguliere maatschappelijke opvang.

= Onafhankelijke cliëntondersteuning is van groot belang voor iedereen die kwetsbaar is en afhankelijk is van de zorg en ondersteuning van maatschappelijke organisaties en de overheid.

Gezien de enorme groei van het aantal dak- en thuisloze mensen in Nederland en ook in

Amsterdam, staat dit college ervoor de onafhankelijke cliëntondersteuning voor deze groep

mensen te bestendigen. Dit wordt onder andere gedaan door het realiseren van een Daklozenkantoor.

= We continueren de Aanpak Huisvesting kwetsbare doelgroepen waarmee we de integraliteit van

het opvangvraagstuk waarborgen.

= = =

Als het aan het kabinet ligt, krijgen mensen wier eerste asielaanvraag wordt afgewezen in de nabije toekomst geen opvang en begeleiding meer bij een nieuwe aanvraag. Ook al blijkt in tweede instantie vaak dat ze wel degelijk recht hebben op asiel.

door Fleur Damen [ Volkskrant 4 juni 2022 ]

‘Ik wil praten, ik wil praten!’ Rusteloos beweegt Naser (57) door de kale spreekkamer. Hij staat op, loopt heen en weer en gaat toch weer zitten. Ondertussen ratelt hij aan een stuk door. ‘Want to talk! Talk! Waarom steelt het leger in Egypte van de bevolking? Warum politics steal?’ Zijn koffie blijft onaangeroerd.

Naser – leren jack, kort golvend zwart haar – is een getraumatiseerde man. In 2014 ontvluchtte hij Egypte, omdat zijn kritiek op het corrupte regime hem in gevaar bracht. ‘Hij was zakenman en is ernstig gemarteld vanwege zijn politieke opvattingen’, zegt Alice Beldman (59), coördinator van de medische opvang voor ongedocumenteerden in Amsterdam-West. Sinds acht jaar is hij in Nederland, hoewel hij dat deze vrijdagochtend bij vlagen lijkt te vergeten.

Plotseling slaat hij zijn handen voor zijn ogen en steekt het puntje van zijn tong uit zijn mond. Hij zet twee grote stappen en zijgt neer tegen de zwarte opbergkasten vol dossiers die reiken tot aan het plafond. ‘I try sleep like this’, zegt hij, terwijl hij stijf rechtop zit. Hij vouwt zijn armen over elkaar, sluit zijn ogen, en praat in zijn onverstaanbaar snelle mengelmoes van Arabisch, Engels en Nederlands. ‘6 people! 4 meter, geen toilet. Ashamed.’ Even waant hij zich weer terug in de Egyptische cel.

Naser is een van de 850 ongedocumenteerde asielzoekers die op dit moment worden opgevangen als onderdeel van de pilot Landelijke Vreemdelingenvoorzieningen (LVV). In het programma krijgt hij 24-uursopvang, wat leefgeld, en psychiatrische ondersteuning.

Ook wordt hij er geholpen bij de voorbereiding van een tweede asielaanvraag. Zijn eerste aanvraag in 2014 wees de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) af: Naser was zijn paspoort kwijtgeraakt en onderbrak de tolk voortdurend. Na de afwijzing moest hij het asielzoekerscentrum en het land verlaten, maar dat deed hij niet.

Na omzwervingen belandde hij uiteindelijk bij de opvang in Amsterdam-West. ‘We denken dat Naser, als we de benodigde documenten verkrijgen, kans maakt om alsnog een verblijfsvergunning te krijgen’, zegt Alice Beldman.

Maar als het aan het kabinet ligt, krijgen mensen als Naser in de nabije toekomst geen opvang en begeleiding meer bij een nieuwe aanvraag.

Het LVV-programma, dat in 2019 begon, is een samenwerking tussen onder meer het ministerie van Justitie en Veiligheid, de gemeenten Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Eindhoven en Groningen, de IND en hulporganisaties. Gezamenlijk beoordelen ze of een uitgeprocedeerde asielzoeker terug kan keren naar het land van herkomst, of dat een hernieuwde asielaanvraag kans van slagen heeft. Dat is bijvoorbeeld mogelijk wanneer de asielzoeker bij de eerste aanvraag onvoldoende documenten bij zich had, of de situatie in het land van herkomst veranderd is. Of als de IND fouten heeft gemaakt.

De eerste ervaringen met het programma zijn positief, zeggen de deelnemende gemeenten. Het houdt mensen van de straat, waardoor overlast afneemt. Maar het kabinet-Rutte IV wil het LVV-programma drastisch inperken: de opvang en begeleiding worden in het vervolg uitsluitend beschikbaar voor mensen die van tevoren toezeggen terug te keren, beloofde het regeerakkoord. Asielzoekers wier asielaanvraag is afgewezen, moeten het  land verlaten. ‘Dat is een prioriteit van dit kabinet’, laat een woordvoerder van het ministerie weten. Asielzoekers die dat niet doen, zetten het toch al vastgelopen systeem verder onder druk. Bovendien zou de opvang van asielzoekers zonder recht op verblijf een aanzuigende werking hebben.

Het plan leidt tot openlijk verzet van gemeenten. Ongedocumenteerden zullen zich niet meer melden bij de opvang, verwachten ze. Het gevolg: ‘lagere terugkeercijfers, meer mensen op straat, verstoring van de openbare orde en grotere gezondheidsrisico’s’, vreest de Amsterdamse wethouder Rutger Groot Wassink (GroenLinks). ‘Dit plan is uiterst onwenselijk’, vindt de Vereniging Nederlandse Gemeenten, de koepelorganisatie van alle gemeenten in Nederland. ‘Het is in de praktijk onhaalbaar en onrealistisch.’

De nadruk van het kabinet op terugkeer is begrijpelijk maar kortzichtig, vindt ook Elena Cavagni (36) van stichting VluchtelingenWerk, die uitgeprocedeerden begeleidt bij terugkeer. ‘Veel van deze mensen hebben alles opgegeven om hier te komen en zijn hier al jaren’, zegt Cavagni in de opvanglocatie voor kwetsbare vrouwen in een voormalig schoolgebouw in Amsterdam-Oost. ‘Wanner ik met ze praat, komt terugkeer vaak voor de eerste keer op tafel. Om daar serieus over na te kunnen denken, moeten ze eerst zeker weten dat een tweede asielaanvraag écht geen kans maakt.’

En dat is verre van vanzelfsprekend. Uit cijfers die de Volkskrant opvroeg bij de vijf gemeenten blijkt dat uitgeprocedeerde asielzoekers in het LVV-programma in tweede instantie vaak alsnóg recht hebben op verblijf. Van de 2.000 mensen die sinds 2019 in de opvang verbleven, deden 401 een tweede aanvraag voor een verblijfsvergunning. Daarvan werden er 154 goedgekeurd, werd een klein deel afgekeurd en wacht de rest nog op antwoord. In de gemeente Amsterdam wordt tot nu toe driekwart van de afgeronde tweede asielverzoeken gehonoreerd. [zie kader onder het artikel]

Dat gold ook voor de 41-jarige Harriet, In 2016 ontvluchtte ze Oeganda, waar ze gevaar liep omdat ze op vrouwen valt. De IND vond dat verhaal in eerste instantie niet geloofwaardig en wees haar aanvraag af, waarna ze geen opvang meer had in het asielzoekerscentrum en moest terugkeren naar haar moederland. ‘Maar teruggaan was nooit een optie’, zegt Harriet gedecideerd. ‘Voor mij zou dat hetzelfde zijn als hier sterven’, zegt ze. ‘Daar heb ik af en toe aan gedacht’, voegt ze zachtjes toe.

Ze belandde bij de vrouwenopvang in Amsterdam-Oost. Terwijl ze daar onderdak had, kreeg ze hulp bij het opvragen van de benodigde Oegandese documenten die haar nieuwe asielverhaal moesten ondersteunen. Die aanvraag slaagde onlangs alsnog, vertelt ze opgetogen. ‘Ik weet nog niet precies waarom nu wel. Misschien gaf ik in het eerste interview niet goed antwoord. Ik was bang en vertrouwde niemand.’

Dat asielzoekers soms worden afgewezen en later toch een verblijfsvergunning krijgen, is deels onvermijdelijk. Cultuurverschillen, trauma’s, en het ontbreken van documenten bemoeilijken het beoordelen van asielaanvragen. Maar het hoge aantal correcties in tweede instantie is ook te wijten aan slordigheid bij de IND. De dienst worstelt met chronische achterstanden. De beperkte mankracht leidt tot fouten in de afhandeling van asielaanvragen, concludeerde de inspectiedienst vorige maand nog.

Ook daarom is het cruciaal dat de opvang niet wordt beperkt tot ongedocumenteerden die beloven terug te keren, vinden gemeenten en hulporganisaties. Maar het kabinet ziet dat anders. Veel deelnemers aan het opvangprogramma hebben bij eerdere procedures het oordeel gekregen dat ze niet in Nederland mogen blijven, zegt een woordvoerder van het ministerie van Justitie en Veiligheid. ‘Daarom is het passend om vertrek als uitgangspunt te nemen.’

Harriet is dankbaar dat ze, na jaren wachten, toch een leven in Nederland kan gaan opbouwen dankzij haar succesvolle tweede procedure. ‘Dit programma gaf me de kans om terug te vechten tegen de IND’, zegt ze. ‘Alleen was me dat nooit gelukt.’

Ze hoopt een schoonmaakbedrijf te beginnen, maar moet nog even geduld hebben: door het woningtekort is er voorlopig geen zicht op een vertrek uit het asielzoekerscentrum, waar ze sinds haar tweede aanvraag verblijft. ‘Alles hier duurt lang’, zegt ze, en ze lacht. Dan, serieus: ‘Soms wil ik mijn beklag doen. Ze hebben mijn leven zo lang stilgezet.’

De gemeente Amsterdam heeft al aangekondigd niet te zullen meewerken met de plannen van het kabinet. De stad vreest een terugkeer naar de situatie van voor 2019, toen ongedocumenteerden door de binnenstad zwierven in afwachting van een schaars stapelbed voor één of een paar nachten in de gemeentelijke ‘bed-bad’broodlocaties’. ’s Ochtends vroeg moesten de ongedocumenteerden vertrekken, aan het eind van de dag mochten ze terugkomen in de hoop een bed te bemachtigen.

Het leidde tot overlast op straat en onrust in de stad: een groep ongedocumenteerden onder de noemer ‘We Are Here’ kraakte alleen in 2018 al 39 Amsterdamse panden. Sinds het begin van de opvangpilot gebeurde dat nog maar één keer, benadrukt wethouder Groot Wassink. Als de opvang alleen voor terugkeerders beschikbaar wordt, belanden honderden mensen op straat, verwacht hij.

Die vrees is niet onterecht, blijkt uit de tussentijdse evaluatie in opdracht van het ministerie. ‘Ons onderzoek laat zien dat als je strikt stuurt op de uitstroom, de terugkeer van deelnemers naar het land van herkomst wellicht iets hoger ligt’, vertelt Marjan de Gruijter (Verwey-Jonker Instituut), die meeschreef aan de evaluatie. ‘Maar het aantal mensen dat op straat in de illegaliteit belandt ook.’ Uit de evaluatie bleek ook dat het begeleidings- en opvangprogramma leidt tot een betere samenwerking tussen de betrokken instanties, waardoor ongedocumenteerden sneller terugkeren.

Dit najaar volgt een definitieve evaluatie. Op basis daarvan worden eventuele aanpassingen aan het programma gedaan, sprak de vorige staatssecretaris af met de gemeenten. Maar het nieuwe kabinet wacht daar dus niet op. Ook dat wekt wrevel bij de gemeenten. Volgens de gemeente Eindhoven is het kabinetsplan een schending van de ‘eerder gemaakte afspraken met vorige staatsscretarissen.’ ‘Je kunt niet tussentijds eenzijdig de voorwaarden van een afspraak veranderen zonder de definitieve evaluatie af te wachten’, vindt ook Groot Wassink (Amsterdam).

Daarmee dreigt het nieuwe kabinet het sudderende conflict tussen gemeenten en kabinet over de opvang van ongedocumenteerde vreemdelingen opnieuw zuurstof te geven. Die onenigheid ontstond eind jaren negentig, toen de Tweede Kamer besloot dat uitgeprocedeerde mensen geen aanspraak meer kunnen maken op de opvang vanuit het Rijk. Om overlast te voorkomen richtten gemeenten alsnog opvanglocaties – de zogeheten bed-bad-broodvoorzieningen – op, tegen de zin van Den Haag.

Nadat de Raad van Europa, het hoogste mensenrechtenorgaan van het continent, Nederland op de vingers tikte voor de inhumane omgang met ongedocumenteerden, voerde het kabinet-Rutte/Asscher in 2015 negen dagen lang een interne strijd: de VVD wilde geen noodopvang beschikbaar stellen, de PvdA wel.

Op het laatste moment werd een kabinetscrisis afgewend: na koortsachtig overleg besloten de coalitiepartijen dat uitgeprocedeerde asielzoekers voortaan op nog maar vijf locaties terecht konden, waar ze bovendien zouden worden voorbereid op terugkeer. Maar ook toen gingen de gemeenten niet akkoord. Een bestuurlijke impasse volgde, waarin overleg tussen gemeenten en de landelijke partijen lang stil lag. Het LVV-programma was het breekijzer dat de patstelling openbrak.

De Amsterdamse wethouder Groot Wassink beseft dat zijn weigering om mee te werken met de plannen van de staatssecretaris de prille samenwerking tussen gemeenten, Rijk en IND weer op losse schroeven dreigt te zetten. ‘Dat zou kunnen’, zegt Groot Wassink. ‘Maar de Tweede Kamer moet zich realiseren dat dit plan niet alleen onuitvoerbaar, maar ook onwenselijk is.’

Hoe Amsterdam de opvang open zal houden voor ongedocumenteerden die niet terug willen keren, weet Groot Wassink nog niet: geld om hen op te vangen in versoberde bed-bad-broodlocaties krijgen de gemeenten niet. De LVV moet die locaties – het Rijk financiert er nu nog 27 – vervangen, werd bij de start van het LVV-programma afgesproken. Die afspraak blijft ongewijzigd, schreef de staatssecretaris vorige week aan de Tweede Kamer.

In de medische opvang voor ongedocumenteerden in Amsterdam-West zit de Egyptische Naser nog altijd op de grond. Zijn brilglazen vergroten zijn ogen, die onrustig heen en weer schieten. ‘Boem! Boem! Aah!’, roept hij. Met zijn linkerhand wijst Naser naar zijn rechterpols, zijn gezicht vertrekt. Tijdens zijn verblijf in de Egyptische gevangenis brak zijn pols. Door marteling, lijkt hij te willen uitbeelden: met zijn handen bindt hij een onzichtbare blinddoek om zijn gezicht.

Naser verblijft al een tijd in de opvang. ‘Hij is iets minder in de war dan toen hij binnenkwam’, zegt Alice Beldman, ‘maar raakt nog vaak in paniek. Dan komt een psychiater om hem te helpen. Zijn medicatie helpt maar ten dele.’

Wanneer zijn tweede asielaanvraag wordt ingediend, is nog onduidelijk. Het verzamelen van de benodigde documenten om zijn aanvraag te ondersteunen kost tijd. Beldman is er duidelijk over: ook zij vindt dat terugkeer naar het land van herkomst in het algemeen een optie moet zijn. Maar dat betekent niet dat de opvang moet worden gesloten voor degenen die niet terug kunnen. ‘Zieke mensen mogen niet op straat belanden.’

De volledige namen van Naser en Harriet zijn bekend bij de redactie.

[kader over resultaten LVV met grafiek, hier in cijfers: ]

Vreemdelingenopvang: mensen zonder recht op verblijf in Nederland

Amsterdam  totaal  688, Groningen totaal  520, Utrecht totaal  421, Rotterdam totaal  243, Eindhoven totaal  155

Teruggekeerd

A’dam 23, Groningen 27, Utrecht 11, R’dam 46, Eindhoven 4

Alsnog verblijfsvergunning gekregen

A’dam 53, Groningen 49, Utrecht 99, R’dam 10, Eindhoven 27

Verdwenen in de illegaliteit

A’dam 146, Groningen 89, Utrecht 42, R’dam 101, Eindhoven 21

Nu nog in LVV-opvang

A’dam 333, Groningen 191, Utrecht 214, R’dam 32, Eindhoven 86

Nog in afwachting van oplossing

A’dam 108, Groningen 95, Utrecht 55, R’dam 32, Eindhoven 16

Overig (bijv. overleden, opgenomen in ziekenhuis, psychiatrische instelling, gevangenis, vreemdelingendetentie)

A’dam 25, Groningen 69, Utrecht 0, R’dam 22, Eindhoven 1

– – –

https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/er-is-hulp-genoeg-voor-ongedocumenteerden-maar-alleen-als-ze-daarna-weggaan~b09700f3/

= = =

Aan de raadsleden van de gemeente Amsterdam                                         Amsterdam 18 april 2022

Betreft: Ongedocumenteerde Amsterdammers uit de LVV Amsterdam

Geachte heer, mevrouw,

Vrouwen tegen Uitzetting VTU, een netwerk dat al jaren actief is als belangenbehartiger en ondersteuner van asielzoekers in de stad,  wendt zich tot u namens een groep ongedocumenteerden die op straat gezet worden uit de LVV-Amsterdam. Zij komen nu weer in het asielgat terecht dat gaapt in het overheidsbeleid: zij mogen niet in Nederland blijven, maar kunnen ook nergens heen. Wij hoeven u niet te vertellen hoezeer deze terugval in de illegaliteit hun mentale belasting verder vergroot.

Zij hebben zich indertijd hoopvol aangemeld voor de LVV-Amsterdam, die immers ‘een bestendige oplossing voor het illegaal verblijf’ tot doel heeft  (Convenant Pilot-LVV gemeente Amsterdam april 2019). Allereerst kwamen zij terecht in het juridische traject, waar de mogelijkheden van legaal verblijf nogmaals verkend werden. Maar helaas kwamen hun dossiers opnieuw ter beoordeling aan de Immigratie- en NaturalisatieDienst IND, die op alle overlegniveaus in de LVV een beslissende stem heeft. Het oordeel van de IND viel in hun geval opnieuw negatief uit, vaak op dezelfde grond als de eerdere afwijzingen: zij hebben geen identiteitsbewijs. Zij zijn dus niets opgeschoten met de LVV: die heeft hun niets te bieden, brengt slechts schade toe door de hernieuwde afwijzing van hun zaak.

Bij de opzet van de LVV in 2019 is afgesproken dat de IND ‘oplossingsgericht’ mee zou denken over deze vaak al jaren vastzittende dossiers. Maar hier komt vaak weinig van terecht. NGO’s ASKV en VluchtelingenWerk, mede-uitvoerders van het juridische traject, beklagen zich in tussenevaluaties over de beperkte beleidsruimte die de IND wil of kan nemen op dit punt. ASKV stelt dit aan de kaak in ‘ASKV maakt de balans op’ (07 2020), VluchtelingenWerk doet dit in ‘Analyse voor Clusteroverleg Ethiopische Eritreeërs’ (24 08 2020), en het Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt LOS in ‘LVV: Tussenevaluatie NGO’s’ (2020) komt tot dezelfde conclusies.

Na deze vruchteloze juridische exercitie kwamen de mensen terecht in het traject Toekomstoriëntatie, uitgevoerd door terugkeerorganisaties. Maar terugkeerorganisaties kunnen niets betekenen voor mensen in het asielgat. Zij kunnen mensen die terug willen, begeleiden, maar mensen die niet terug kunnen hebben zij niets te bieden.  Misschien om hun plaats op de rol in de LVV waar te maken, oefenen deze organisaties echter krachtige druk uit om toch terug te keren, vaak onder dreiging met beëindiging van de opvang.  De stress die dit oplevert is gigantisch: de mensen worden heen en weer geslingerd tussen het schrikbeeld van gedwongen terugkeer en dat van een leven in de illegaliteit in Nederland.

Het is duidelijk dat in een eventuele voortzetting van de LVV de IND zodanig bijgestuurd moet worden dat zij zich werkelijk met een nieuwe blik over de vastgelopen dossiers gaat buigen; Toekomst-oriëntatie moet uit handen genomen worden van terugkeerorganisaties, zodat in dit traject werkelijk ruimte ontstaat voor oriëntatie op een normaal leven. Zoals het nu is, worden mensen na 1,5 jaar LVV gewoon weer op straat gezet. Hierdoor zakt de gemeente Amsterdam door de humanitaire ondergrens die zij zo vaak zegt te willen eerbiedigen. Het is namelijk niet zo dat de betrokkenen terecht kunnen in de VBL in Ter Apel: wie niet terug kan wordt daar sowieso niet toegelaten.

Een stad met respect voor de menselijke waardigheid van haar inwoners is verplicht om deze mensen onderdak en ondersteuning te blijven bieden en te blijven zoeken naar een perspectief op een zinvol bestaan. 

Wij hopen dat u zich als gemeenteraadslid wilt  inzetten voor een ‘bestendige oplossing voor het illegaal verblijf’ van deze Amsterdamse ongedocumenteerden.

Met vriendelijke groet,

Alied Blom, namens Vrouwen tegen Uitzetting VTU  (www.vrouwentegenuitzetting.com)