16 september 2025

Enis Odaci en Herman Koetsveld sluiten morgen weer aan bij de doorgaande kerkasieldienst in Kampen voor een Oezbeeks gezin. Omdat ze in het huidige gure politieke klimaat weer de kracht van liefde en medemenselijkheid willen ervaren.

door Enis Odaci – publicist en directeur van Volzin magazine

en Herman Koetsveld – predikant Westerkerk Amsterdam

Wij, moslim en christen, sluiten morgenavond voor de vierde keer twee uurtjes aan bij de doorgaande kerkasieldienst in de Open Hof in Kampen in de wetenschap dat het Oezbeekse gezin Babayants al 300 dagen bescherming zoekt onder dit kerkelijk dak.

Waarom reizen we vanuit Hengelo en Amsterdam naar Kampen om voor eventjes onderdeel te zijn van die inmiddels eindeloze reeks van mensen die deze dag-en-nacht-dienst gaande houden?

De aanstaande verkiezingen bieden een sprankje hoop. Zal er in ons land een andere wind gaan waaien als het om die pakweg 400 kinderen gaat die hier geboren en getogen zijn, maar desondanks met hun gezin dreigen uitgezet te worden naar een land dat zij niet kennen en waar hun veiligheid onzeker is?

Op integratie gericht welkom

Afgelopen week in het nieuws: werkgevers zijn er gelukkig mee dat asielzoekers die zo lang moeten wachten op een besluit van de IND nu wel voor hen aan het werk kunnen. Het zijn immers mensen die niets liever willen dan hier een nieuw bestaan op te bouwen. Een betere illustratie van een op integratie gericht welkom voor mensen die een veilige toekomst zoeken is er niet. Amsterdam en feitelijk heel ons land is er welvarend door geworden: door de souplesse om migranten een kans op samen leven te geven.

Begin augustus stuurden we vanuit een kring deelnemers aan de kerkasieldienst een brief naar alle fracties in de Tweede Kamer en de directie van de IND met als oproep: ‘Het hoort niet dat kinderen in angst moeten leven of ze wel mogen bestaan in het land waar zij opgegroeid zijn. Het is het grondrecht van een kind dat het veilig kan leven. Deze kinderen kunnen onmogelijk teruggestuurd worden naar een onbekend land dat hen geen veiligheid garandeert. Maar zij lopen in onze samenleving aan tegen onmenselijke en onbarmhartige systemen voor wie er niet in past. Wat zou u zelf doen als iemand tegen u zegt, dat u niet welkom bent op basis van regels en algemeenheden? Wij vragen u dus om rechtvaardigheid. In de kerk spreken we over genade. Kan dat ook een politiek begrip zijn waar u zich hard voor maakt richting de verkiezingen? Als u vanuit uw hart hierover spreekt, kunt u het hart van uw kiezers raken. Wees humaan en laat hier gewortelde, geboren en getogen kinderen blijven!’

Er kwamen slechts twee reacties. Enkel de SP reageerde instemmend op deze oproep. Namens de SGP reageerde fractievoorzitter Chris Stoffer. Zijn reactie staat symbool voor het huidige politieke klimaat: ‘Uiteraard is dat schrijnend in individuele situaties; daar moeten we ook steeds oog voor blijven houden. Om die reden waarderen we het ook dat mensen zoals u zich ontfermen over hun naasten in moeilijke situaties. Het is daarbij wel van belang dat mensen geen ongegronde hoop wordt gegeven’.

Angstbeeld van de asielzoeker

Deze christelijke partij steunt de strafbaarstelling van mensen zonder verblijfsvergunning en stemde zelfs in met een door de PVV ingerommeld – en inmiddels weer geschrapt – amendement om ook de hulp aan deze mensen strafbaar te maken.

Het hele politieke klimaat lijkt enkel nog te draaien rond het door Geert Wilders opgeroepen angstbeeld van ‘de asielzoeker’ als aanjager van alle maatschappelijke problemen. Het was diezelfde Wilders die ons, christen en moslim, in 2008 bij elkaar bracht toen hij de film Fitna lanceerde. Wij dachten: zijn taal van wantrouwen kan alleen beantwoord worden met taal van vertrouwen. Onze vriendschap heeft zonder moeite menig maatschappelijke storm doorstaan. Hoezo vijandschap?

De problemen van deze tijd zijn angstwekkend groot en kunnen onze ziel verlammen. Maar toch reizen we morgen weer naar de kerk in Kampen. Om opnieuw tot in ons diepste wezen de kracht van hoop, liefde en medemenselijkheid te ervaren. Een alternatief is er niet. Nooit.

– – –

www.trouw.nl/opinie/opinie-vanuit-hengelo-en-amsterdam-naar-kampen-voor-de-kracht-van-hoop

= = =

door D. Abels op 16 september

De Nederlandse Straatdokters Groep uit bij deze ernstige zorgen over de voorgenomen asielwetgeving, waarvoor momenteel een novelle wordt voorbereid. Wij gaan er vanuit dat het strafbaar stellen van medische of maatschappelijke hulpverlening aan mensen zonder verblijfsvergunning niet langer aan de orde is; een dergelijke bepaling zou immers op geen enkele wijze te verenigen zijn met zelfs minimale normen van medische ethiek.

Wat echter resteert, de strafbaarstelling van het enkele feit dat mensen zonder geldige verblijfspapieren in onze samenleving aanwezig zijn, heeft minstens zo ingrijpende en naar onze inschatting onvoorziene gevolgen.

1. Gevolgen voor individuen

De aanscherping van het asielbeleid zal kwetsbare mensen zonder verblijfsstatus verder de schaduw in dringen. Angst voor straf of vervolging maakt dat zij noodzakelijke medische zorg nog vaker zullen mijden. Zij komen daardoor nog later en zieker in beeld, vaak pas op de spoedeisende hulp. Dit leidt tot vermijdbaar lijden en tot aanzienlijk hogere zorgkosten op de langere duur. Dat is wat zorgprofessionals nu reeds ervaren en bovendien in internationaal onderzoek is aangetoond, zie bijvoorbeeld Cost of exclusion from healthcare – The case of migrants in an irregular situation.

2. Effecten op volksgezondheid en maatschappij

Wanneer mensen zich genoodzaakt voelen ondergronds te gaan, heeft dit verstrekkende gevolgen voor de volksgezondheid. Infectieziekten worden later opgespoord en behandeld, vaccinaties worden gemeden en psychische klachten verergeren. Hierdoor neemt de kans op uitbraken toe en komt er extra druk te staan op de publieke gezondheidszorg, met risico’s voor de gehele samenleving.

Tegelijkertijd zien wij dat het aantal mensen dat in de samenleving zichtbaar verward gedrag vertoont toeneemt, met alle maatschappelijke en veiligheidsproblemen van dien.

3. Gevolgen voor zorgverleners

Wij begrijpen dat het de bedoeling is strafbaarheid van zorgverleners uit te sluiten. Dat is terecht. Maar het strafbaar maken van “illegaliteit” is even problematisch. Het betekent onder meer dat mensen zonder verblijfsstatus een strafblad kunnen krijgen en hun gegevens geregistreerd worden. Dit vergroot hun angst om in beeld te komen, juist ook in de zorg. Voor zorgverleners schept dit een onwerkbare spanning: enerzijds de ethische en professionele plicht om hulp te verlenen, anderzijds de vrees dat registratie of melding patiënten kan schaden. Daarmee dreigt het fundament van het medisch beroepsethos – zorg verlenen zonder onderscheid – te worden ondermijnd. Zorgverleners delen nu al hun zorgen met ons en vrezen dat strafbaarstelling van illegaliteit nieuwe risico’s zal opleveren voor henzelf, hun patiënten en de organisaties waarmee zij samenwerken. Hun zorgverlening zou er onbedoeld toe kunnen leiden dat mensen juist gemakkelijker opgespoord of getraceerd worden. Denk bijvoorbeeld aan het doorsturen naar een voedselbank, het deelnemen aan laagdrempelige beweeg- of gezondheidsactiviteiten, of een noodzakelijke opname in een Wlz-instelling of medische opvanglocatie waar patiënten langere tijd geregistreerd verblijven.

4. Onwerkbaarheid in de uitvoering

Los van politieke voorkeur of standpunt ten aanzien van asiel benadrukken wij dat deze wetgeving in de praktijk onuitvoerbaar is. Dat blijkt ook uit eerdere signalen:

• Politie heeft herhaaldelijk aangegeven dat strafbaarstelling van illegaal verblijf “onuitvoerbaar” is en zelfs afleidt van kerntaken.

• Gemeenten (VNG) hebben gewaarschuwd dat de wet leidt tot een “onwerkbare situatie” in de uitvoering, onder meer bij opvang, maatschappelijke zorg en handhaving.

• Ook in Kamerstukken (bijvoorbeeld de behandeling van de Wet strafbaarstelling illegaliteit, 2014 en later) is erkend dat de handhaafbaarheid en proportionaliteit ter discussie staan.

Conclusie

De voorgenomen wet heeft ingrijpende gevolgen voor individuen, volksgezondheid, hulpverleners én uitvoerbaarheid – ongeacht iemands politieke voorkeur. Wij roepen u daarom op om het strafbaar stellen van illegaliteit te schrappen. Alleen zo wordt voorkomen dat mensen uit beeld verdwijnen, de volksgezondheid verslechtert en de zorgkosten onnodig oplopen.

door J.F.K Jungheim op 16 september

Als Protestantse Kerk in Nederland hebben wij ons uitgesproken tegen plannen om hulp aan mensen zonder verblijfsvergunning strafbaar te stellen. Hulp bieden is volgens ons geen misdaad, maar een daad van menselijkheid.

Het element in de Novelle dat hulp aan vreemdelingen die illegaal in Nederland verblijven, niet strafbaar zal zijn steunen wij daarom.

Wij menen echter dat de minister een stap verder dient te gaan, en het voorgestelde artikel 108a (strafbaarstelling illegaal verblijf) in het geheel niet in de nieuwe vreemdelingenwet dient op te nemen.

Kerken, diaconale organisaties en duizenden vrijwilligers zetten zich dagelijks in voor mensen zonder papieren. Vanuit het geloof dat ieder mens ertoe doet, ongeacht afkomst of verblijfsstatus. Het Bijbelse principe ‘Behandel anderen zoals je zelf behandeld wilt worden’ vormt voor de kerk een moreel kompas. Dat principe is ook een fundament van een beschaafde samenleving. De Protestantse Kerk roept politici op om hun hart te laten spreken en te kiezen voor compassie in plaats van verharding.

Vanuit de praktijk van ons werk vrezen wij dat strafbaarstelling de mensen die niet rechtmatig in Nederland verblijven dieper in de problemen zal drukken. Ze worden minder zichtbaar voor hulpverlening en kwetsbaarder voor mensenhandel en illegale tewerkstelling, waardoor maatschappelijke overlast eerder zal toenemen dan verminderen.

Ook hebben diverse organisaties reeds gewezen op de juridisch problematische aspecten van strafbaarstelling illegaal verblijf. Zo schrijft de EU-terugkeerrichtlijn voor dat terugkeer primair via vrijwillige en bestuursrechtelijke maatregelen moet worden gerealiseerd. Het WODC concludeerde in 2014 al dat het strafrecht geen duurzame oplossing biedt voor illegaal verblijf.

Als kerk erkennen wij dat terugkeer naar het land van herkomst soms nodig is. Maar als terugkeer niet mogelijk of zelfs levensgevaarlijk is, vallen mensen tussen wal en schip.

Wij menen daarom dat het toevoegen van artikel 108a zowel vanuit medemenselijk, beleidsmatig als juridisch oogpunt problematisch en onwenselijk is.

door D.J. Wolkers op 15 september

Ik verzet mij krachtig tegen de voorgestelde novelle die illegaal verblijf strafbaar stelt. Deze maatregel is juridisch onzorgvuldig, onuitvoerbaar en brengt grote risico’s mee voor kwetsbare mensen én voor professionals die hen helpen. De Raad van State heeft gewaarschuwd voor ernstige onduidelijkheden in de wettekst, waaronder het risico dat ook hulpverleners strafbaar worden gesteld. Deze zorgen zijn in de aangepaste wet onvoldoende weggenomen.

Juridische onduidelijkheid en risico op straf voor hulpverleners

De Raad van State wijst erop dat de wet kan leiden tot strafbaarheid van mensen die (beroepsmatig of vrijwillig) hulp bieden aan mensen zonder verblijfsrecht. De novelle biedt geen heldere afbakening van wie strafbaar is, wat leidt tot rechtsonzekerheid.

Chilling effect op hulpverlening

Hoewel de wet zegt hulpverlening uit te sluiten, blijkt uit signalen van o.a. kerken, artsen, ngo’s en het bondgenootschap Stop de Asielwetten dat angst voor handhaving zal leiden tot terughoudendheid. Hierdoor komen basisvoorzieningen als zorg, onderwijs en hulpverlening onder druk te staan en neemt de kans op uitbuiting toe.

Onuitvoerbaarheid en schade aan terugkeerbeleid

Er is geen bewijs dat strafbaarstelling bijdraagt aan effectieve terugkeer. Politie, IND en advocatuur waarschuwen juist voor het tegenovergestelde: minder vrijwillig vertrek, meer wantrouwen, en verstoring van zorg- en terugkeertrajecten. De politie noemt de maatregel onuitvoerbaar en waarschuwt voor toename van criminaliteit, detentie zonder perspectief, en ondermijning van de veiligheid.

Schending van mensenrechten

Het criminaliseren van het enkele feit van illegaal verblijf raakt fundamentele rechten zoals toegang tot medische zorg, onderwijs en een menswaardig bestaan. Dit treft mensen in zeer kwetsbare posities.

Slechte procedure, adviezen genegeerd

De Raad van State gaf duidelijke alternatieven en waarschuwde voor risico’s, maar deze zijn onvoldoende verwerkt. De wet lijkt overhaast aangepast, zonder degelijke uitvoeringstoets of impactanalyse, wat de kwaliteit van wetgeving ondermijnt.

Conclusie

Trek artikel 108a in. Investeer in menswaardige, structurele oplossingen in plaats van een strafrechtelijke aanpak die niets oplost en veel schade veroorzaakt.

Mvg,

D Wolkers

CVD-Havenzicht Rotterdam 13 september

Ik pleit ervoor om de strafbaarheidsstelling van mensen zonder papieren in het
geheel te schrappen. Ook hulp aan mensen zonder papieren is dan niet strafbaar.
Ik ben sinds 41 jaar huisarts en straatdokter in Rotterdam. In de hoedanigheid van
straatdokter kom ik wekelijks veel mensen tegen die geen papieren hebben. Mens
zijn is een recht en kan op zich geen misdaad zijn. Mensen kunnen wel misdaden
plegen. Die kunnen worden bestraft maar het mens zijn niet.
Door het intensieve contact met mensen zonder papieren, meen ik ook beter aan te
kunnen geven wat goed is voor de mensen zonder papieren en voor mensen in
Nederland. Mijn argumenten tegen strafbaarstelling zijn:
1. Het merendeel (89%) van migratie is EU-arbeidsmigratie en migratie van
internationale studenten. Van de migratie bestaat 11% uit asielzoekers.
Degene die asiel krijgen vallen niet onder de asielwet. De asielwet gaat over
degene die geen asielrecht krijgen.
2. Degene die nu -na een asiel aanvraag- geen papieren hebben vallen

onder het bestuursrecht en niet onder het strafrecht. Ik zie veel mensen soms in
herhaling voor een jaar naar een detentiecentrum gestuurd worden voor
uitzetting. Ik zie dan ook vaak dat het de IND niet lukt om iemand uit te zetten.
Dit komt omdat Nederland het op diplomatiek niveau soms niet lukt goede
afspraken te maken. Mensen die vastzitten in vreemdelingen detentie worden
via het bestuursrecht vaak niet succesvol heengezonden. We missen data
over hoeveel mensen succesvol uitgezet worden. Het uitzetten willen regelen
via het strafrecht zal het aantal uitzettingen niet veranderen.
3. In Rotterdam is de Bed, Brood, Bad regeling rond 2015 gebruikt om een
kabinetscrises te voorkomen. Het lukte wel door mensen zorg aan te bieden
om mensen te motiveren om terug te gaan. Helaas heeft het huidige kabinet
de financiering gestopt en wil het Rotterdams college het niet zelf financieren.
Dit zijn partij politieke keuzes en geen keuzes die mensen helpen. Met steun
en vertrouwen mensen heen zenden biedt kansen. Dit blijkt ook uit de opvang
van dakloos geworden EU-arbeidsmigranten. Het lukt in de EU opvang om
1/3 van de mensen weer aan huisvesting en werk in Nederland te krijgen en
bij 1/3 van de mensen om terug te gaan naar hun eigen land. Boetes uitdelen
aan dakloze EU-arbeidsmigranten helpen niet. Het strafbaar maken van
mensen zonder papieren voorkomt een goede samenwerking om terug te
gaan.
4. Ik zie mensen zonder papieren wel werken in het informele circuit als oppas,
schoonmaker, mantelzorger maar ook in de zorg en in andere sectoren. Net
als de asielzoekers die nu het gehele jaar mogen werken is dat goed voor hen
en voor Nederland. Het laten werken van mensen- zeker die niet meer terug
kunnen-sluit ook aan bij de aanbevelingen van het rapport IBO
arbeidsmigratie. Het strafbaar maken van mensen zonder papieren maakt dit
alleen moeilijk.
5. Veel mensen zonder papieren krijgen later wel verblijfsrecht. Het geen
papieren hebben is niet statisch! Vluchtelingen kunnen in eerste aanleg bij
IND niet altijd door PTTS meteen hun verhaal kwijt. Ook zie ik mensen via
artikel 64 om medische redenen verblijf krijgen. De mensen die in Suriname
die zonder papieren hier zijn en voor 1975 geboren zijn hebben nu ook
verblijfsrecht gekregen. Het kan niet zo zijn dat mensen waarbij procedures
nog niet goed doorlopen zijn, al strafbaar worden.
6. Als straatdokter ben ik bang dat mensen zonder papieren angst krijgen om
zich te laten behandelen met name in ziekenhuizen of instellingen omdat ze
de angst hebben dan aangehouden te worden. Dit geldt ook voor de
winteropvang voor daklozen waarbij in samenwerking met gemeente, politie
en opvang en straatdokters geregeld wordt dat mensen niet doodvriezen. Het
strafbaar maken zorgt voor grote drempel voor winteropvang en zorgt letterlijk
voor doden op straat. Strafbaarheidstelling zorgt voor zorgmijding en zorgt
voor meer persoonlijk leed, meer inzet van zorgmedewerkers en meer
zorgkosten.
7. In mijn proefschrift beschrijf ik dat mensen die het straatdokterspreekuur
bijwonen vele malen vaker slachtoffer zijn van ongevallen en geweld dan
reguliere Rotterdammers. Het strafbaar stellen zorgt dat mensen zonder
papieren veel moeilijker aangifte kunnen doen van allerlei vormen van
geweld. Dit maakt Nederland niet veiliger.

door ds. D.N. Stegeman op 12 september 2025

De Raad van Kerken is doordrongen van Gods vraag aan ons, om de vreemdeling lief te hebben als onszelf (Leviticus 19, 34). Die vraag kan niet zonder politieke concretisering worden beantwoord. Daarom kan de Raad van Kerken zich niet voorstellen dat onrechtmatig verblijf in ons land strafbaar gesteld zou worden. Een dergelijk voorstel gaat recht in tegen de menselijke waardigheid die in elke bejegening het uitgangspunt moet zijn.

Ook uit het bredere geheel van de wetsvoorstellen spreekt een verharding van het beleid. Vluchtelingen zullen hiervan het eerst en het meest slachtoffer zijn. De Raad van Kerken ervaart dit beleid als onrechtvaardig en onmenselijk.
Daarbij komt dat we ook onszelf als samenleving tekort doen, als we vreemdelingen steeds meer als een bedreiging gaan zien.

Als kerken zijn we ervan overtuigd dat ons land over voldoende veerkracht beschikt om vluchtelingen op te vangen. De werkelijke problemen rond migratie, woningnood, klimaat, zorg en onderwijs worden niet opgelost doordoor migranten tot oorzaak van deze problemen te maken. Een dergelijke beeldvorming maakt vluchtelingen tot zondebok. Deze ontwikkeling baart de Raad van Kerken ernstige zorgen.

Ten zeerste dringt de Raad van Kerken aan op een rechtvaardig asielbeleid dat de menselijke waardigheid recht doet. De asielwetten die voorliggen roepen te veel vragen, vanuit de perspectieven van humaniteit, rechtvaardigheid, rechtmatigheid en uitvoerbaarheid.

Namens de Raad van Kerken,
Derk Stegeman
(voorzitter Werkgroep Vluchtelingen)

door D. Maas op 12 september

Bij Huize Agnes bieden we tijdelijke opvang en begeleiding aan vrouwen en kinderen die (nog) geen verblijfsvergunning hebben. Deze vrouwen zijn veelal gevlucht voor seksueel en/of huiselijk geweld, vrouwenhandel, genitale verminking of vervolging vanwege hun geloof of seksuele oriëntatie. Ze hebben afschuwelijke dingen meegemaakt, zowel in het land van herkomst, als tijdens de vlucht en helaas ook in Nederland. Daar dragen de littekens van, zowel fysiek als mentaal. Deze trauma’s, in combinatie met de voortdurende onzekerheid over hun toekomst in Nederland, maken hen kwetsbaar voor uitbuiting en misbruik. Bovendien heeft dit zijn weerslag op hun kinderen, die vaak kampen met hechtingsproblematiek en ontwikkelingsproblemen.

In de praktijk zien we dat deze groep vrouwen en keer zeer effectief geholpen kan worden. Meer dan 90% van onze bewoonsters stroomt na 2 a 3 jaar uit met een verblijfsvergunning, naar een zelfstandig leven. Maar dat kan alleen als ze rust, een veilige plek en de juiste zorg krijgen.
En dat is precies wat dit wetsvoorstel hen afneemt. Wanneer het strafbaar wordt om ongedocumenteerd te zijn, zullen deze vrouwen niet de veiligheid en rust ervaren die ze nodig hebben om te herstellen. Ook zullen ze bang zijn om naar de dokter te gaan, om traumabehandeling te volgen, of om aangifte te doen wanneer ze slachtoffer worden van uitbuiting of misbruik. Ze zullen uit angst hun kinderen niet naar school laten gaan, waardoor hun achterstanden nog groter worden. En ze zullen niet de begeleiding zoeken die ze nodig hebben om te werken aan een zelfstandige toekomst, in Nederland of daarbuiten.

Deze wet zorgt er niet voor dat er minder mensen naar Nederland komen. Ze zorgt er ook niet voor dat er meer ongedocumenteerde mensen zullen vertrekken. Ze zorgt er alleen voor dat de mensen die hier al zijn nog verder in de schaduw gedreven worden, nog verder klem komen te zitten en nog vaker op straat komen te staan. Met alle gevolgen voor hen en voor de samenleving.

Deze wet lost niets op, maar veroorzaakt enkel problemen. En daar wordt niemand in Nederland beter van.
Dus laten we alsjeblieft deze wanstaltige asielwet naar de prullenbak verwijzen en gezamenlijk nadenken over een humaan asielbeleid.

Internetconsultatie – reactie van Peter Vrieler op 11 september

Als vrijwillige medewerker van een door samenwerkende kerken gedragen burgerinitiatief sta ik in contact met vele ongedocumenteerden. Enkele blijken in aanmerking te komen voor rechtmatig verblijf en hebben begeleiding nodig om dit te realiseren (het is een ingewikkeld proces dat grote zorgvuldigheid vereist), enkele willen en kunnen vertrekken en hebben hier evenzeer begeleiding bij nodig (vertrek is niet zo eenvoudig als sommigen lijken te denken). Andere hebben geen uitzicht op regularisering en willen noch kunnen vertrekken. Dat deze situatie is ontstaan heeft een complexe, op punten tegenstrijdige historie waar onze overheid in de vorm van “ontmoedigingsbeleid” dat eind jaren ’90 werd ingezet zelf de belangrijkste vormgever van is. De mensen die in deze val zitten nu te criminaliseren zonder enige zelfreflectie is een zwaktebod dat bovendien niets oplost. We werken er al hard aan om ongedocumenteerden zo goed mogelijk naar oplossingen te begeleiden met aantoonbaar succes. Door deze wet wordt dat alleen maar moeilijker. Ik vraag ook aandacht voor de vele werkgevers die kennelijk graag van de diensten van ongedocumenteerden gebruik maken; ze werken vrijwel allemaal. Op dat punt hebben we een flinke portie boter op ons hoofd. Schrap dit wetsvoorstel, het verbetert niets.