Den Haag kiest voor strafbaarstelling van illegaliteit, Amsterdam juist voor zorg en onderwijs voor ongedocumenteerden. In een nieuwe raadsbrief maakt wethouder Rutger Groot Wassink duidelijk dat Amsterdam blijft helpen. ‘Dit is geen ideologie. Dit is wat werkt.’
door David Hielkema – Parool – 17 december 2025
Terwijl Den Haag werkt aan de strafbaarstelling van illegaliteit, kiest Amsterdam nadrukkelijk een andere koers. In een uitgebreide raadsbrief beschrijft wethouder Rutger Groot Wassink (Asiel) woensdag hoe de stad de steun aan ongedocumenteerden niet afbouwt, maar juist gaat uitbreiden. Groot Wassink: ‘Je ziet hoe wij in de stad omgaan met ongedocumenteerden, in weerwil van de gure Haagse wind.’
Zo kunnen vanaf 2026 meer dan twintig Amsterdamse huisartsen abortuszorg verlenen aan ongedocumenteerde vrouwen en de kosten declareren via een gemeentelijk noodfonds. Voor die regeling is 45.000 euro gereserveerd. Daarnaast onderzoekt de gemeente hoe die zorg structureel kan worden geregeld.
Daarnaast is het onderwijsaanbod voor ongedocumenteerde jongeren verbreed. Na een jarenlange pilot wordt studeren aan hbo en universiteit vast beleid. Ook het mbo sluit nu aan via een nieuwe proef, zodat jongeren zonder papieren toch onderwijs kunnen volgen en stages kunnen lopen, al blijft hun juridische positie kwetsbaar.
Andere koers dan Den Haag
De timing is opvallend. In Den Haag werd de strafbaarstelling van illegaliteit deze week in de Tweede Kamer besproken; donderdag wordt erover gestemd. Demissionair minister David van Weel zei eerder dat het een beperkte groep mensen aangaat en dat er ‘geen jacht’ komt, maar de Raad van State waarschuwt dat onduidelijk is hoe rechters de wet zullen uitleggen.
Gemeenten, politie en juristen plaatsen al maanden kanttekeningen bij de maatregel. Onderzoek van denktank Clingendael laat zien dat strafbaarstelling mensen vooral onder de radar duwt en hen ervan weerhoudt hulp te zoeken. In België, Duitsland en Zweden had de maatregel nauwelijks effect op migratie, maar zorgde daar wel hogere kosten en maatschappelijke schade.
Hulpverleners kwamen daar ook onder druk te staan. Groot Wassink riep met wethouders uit Utrecht, Groningen, Eindhoven en Den Haag de Tweede Kamer zondag op de strafbaarstelling te schrappen. In een opiniestuk noemden zij het voorstel symboolpolitiek die ‘barmhartigheid bestraft’.
De wethouder noemt de maatregel daarnaast onuitvoerbaar en ineffectief: ‘Als je niet naar mij of andere wethouders wilt luisteren, luister dan naar de politie, Clingendael of de Raad van State. Die zeggen allemaal dat dit niet werkt. Het is broddelwerk.’
Doorgaan met opvang ongedocumenteerden
Voorlopig verandert er in Amsterdam nog weinig. Zolang illegaal verblijf niet strafbaar is, gaat de stad door met het huidige beleid. Groot Wassink heeft zijn hoop gericht op de Eerste Kamer, die alsnog een streep kan zetten door de wet. ‘Die kijkt traditioneel of wetgeving deugt. Ik heb er nog vertrouwen in dat ze dat hier serieus doen.’
In de raadsbrief benadrukt de wethouder dat Amsterdam zichzelf ziet als vangnet. De stad biedt 24-uursopvang aan vijfhonderd ongedocumenteerden. Daarnaast is er voedselhulp voor ruim duizend huishoudens en wordt er gewerkt aan betere toegang tot huisartsenzorg, mondzorg en kraamopvang.
De inzet kost de gemeente jaarlijks tientallen miljoenen, waarmee Groot Wassink ook na 2026 wil doorgaan. In de brief spreekt hij van een zorgplicht voor alle inwoners, ongeacht verblijfsstatus. Die lijn botst al langer met het landelijke beleid, maar leidt in Amsterdam nauwelijks tot debat, omdat partijen inzien dat uitblijvende hulp leidt tot dakloosheid, overlast en onzichtbare problemen op straat.
Waar Den Haag dus inzet op afschrikking, investeert Amsterdam in mensen zonder papieren. Dat is niet bedoeld als provocatie, zegt Groot Wassink, maar als bestuurlijke keuze. ‘Dit is geen ideologie. Dit is wat werkt.’
– – –
= = =