Vier grote steden, waaronder Amsterdam, roepen de Eerste Kamer op een streep te zetten door het strafbaar stellen van hulp aan ongedocumenteerden. ‘Barmhartigheid wordt bestraft’, schrijven ze in een gezamenlijke brief.
door David Hielkema – Parool 9 juli 2025
De vier grootste steden die opvang en begeleiding bieden aan ongedocumenteerden – Amsterdam, Groningen, Utrecht en Eindhoven – roepen de Eerste Kamer op de strafbaarstelling van illegaal verblijf en hulp aan ongedocumenteerden tegen te houden. In een gezamenlijke brief stellen zij dat het wetsvoorstel in strijd is met mensenrechtenverdragen en gevaarlijk is voor kwetsbare groepen.
‘Dit voorstel is een klap in het gezicht van iedereen die zich inzet voor kwetsbaren,’ schrijven de gemeenten, waarvan wethouder Rutger Groot Wassink namens Amsterdam de brief ondertekent. ‘Het ontmoedigt compassie en criminaliseert zorg. Barmhartigheid wordt bestraft.’
Het wetsvoorstel maakt het mogelijk om niet alleen mensen zonder verblijfsvergunning strafrechtelijk aan te pakken, maar mogelijk ook inwoners, professionals of organisaties die hen hulp bieden – zoals voedsel, medische zorg of tijdelijke opvang. Volgens de vier steden betekent dat niet alleen het einde van perspectief voor deze groep, maar ook het begin van ‘een leven in permanente angst’.
Toename van uitbuiting
De gemeenten stellen dat het ontzeggen van hulp aan mensen, waaronder voedsel en onderdak, indruist tegen het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Ook stellen ze dat de wet juridisch niet goed onderbouwd is. ‘Het is schandalig dat een dergelijk verstrekkend amendement door de Kamer is aangenomen zonder dat hier deugdelijk over is geadviseerd.’
De gemeenten vrezen ook dat mensen nog kwetsbaarder worden voor verschillende vormen van uitbuiting, omdat aangifte doen nagenoeg onmogelijk wordt gemaakt. ‘Dit geldt ook voor burgers, vrijwilligers, professionals en gemeenten die juist hulp bieden vanwege medemenselijkheid.’
De steden stellen dat dergelijke maatregelen in landen als Hongarije, Italië, Denemarken en Polen aantoonbaar ineffectief zijn en niet hebben geleid tot minder asielzoekers. ‘Desalniettemin voor deze afslag kiezen is ondoordacht, onverantwoord en ronduit gevaarlijk,’ schrijven ze.
Uit onderzoek van onder meer het Europees Parlement blijkt inderdaad dat de strafbaarstelling van hulp in deze landen niet heeft geleid tot minder migratie, maar vooral het werk van hulporganisaties onder druk zet.
Positieve effecten LVV
De gemeenten onderstrepen in de brief ook dat zij de afgelopen jaren juist met succes hebben gewerkt aan een menswaardige aanpak. Via de Landelijke Vreemdelingenvoorziening (LVV), gestart in 2018 als opvolger van de bed-bad-broodregeling, kregen ongedocumenteerden opvang en begeleiding richting terugkeer of legalisatie.
In Amsterdam kregen sinds de start van de regeling 1062 mensen opvang en begeleiding; 778 van hen zijn inmiddels uitgestroomd. Voor 35 procent is een ‘duurzame oplossing’ gevonden, zoals terugkeer, doormigratie of rechtmatig verblijf. In 80 procent van de zaken waarin via de opvang een nieuwe asielaanvraag werd voorbereid, verleende de IND een verblijfsvergunning.
‘We hebben met succes en resultaat gewerkt aan perspectief voor ongedocumenteerden, en rust en vertrouwen in de samenleving,’ schrijven de steden. ‘Maar nadat het Rijk eerder de financiering voor de LVV stopzette, wordt onze inzet nu verder ondermijnd.’
Eerste Kamer lijkt het ook tegen te houden
De wet maakt deel uit van een breder pakket aan maatregelen waarmee het demissionaire kabinet het ‘strengste asielbeleid ooit’ wil realiseren. Vorige week stemde de Tweede Kamer na veel discussie in met de wetten, maar NSC en SGP deden dat wel onder de voorwaarde dat er nog advies wordt gevraagd aan de Raad van State over de juridische houdbaarheid ervan.
De Eerste Kamer behandelt het voorstel pas na de zomer. Meerdere partijen geven daar nu ook aan eerst advies te willen van de Raad van State over wat de strafbaarstelling in de praktijk betekent. Zonder aanpassing lijkt er geen meerderheid te zijn, zo bleek dinsdag al uit een rondgang van het AD.
Volgens senatoren van onder meer SGP en CDA mag hulp aan ongedocumenteerden nooit strafbaar worden gesteld. Zo’n aanpassing moet eerst weer door de Tweede Kamer worden goedgekeurd voordat de Eerste Kamer erover debatteert. Het is niet helder of dat lukt.
Gemeenten komen in verzet: Amsterdam dient motie in
Ook politiek Amsterdam keert zich tegen de strafbaarstelling van illegaal verblijf. GroenLinks dient deze week met PvdA, D66, Partij voor de Dieren, Volt, Denk, De Vonk en Lijst-Kabamba een motie in waarin wordt uitgesproken dat Amsterdam zich maximaal moet verzetten tegen de nieuwe asielwet, zich onverminderd moet blijven inzetten voor mensen zonder verblijfstatus en de organisaties die hen ondersteunen, en samen met andere steden stevig moet lobbyen vóór medemenselijkheid en tégen deze wet.
De indieners, die een meerderheid hebben, stellen dat barmhartigheid nooit strafbaar mag zijn. Ze waarschuwen ook dat de wet, net als het huidige politieke klimaat, angst zaait en haat voedt tegen een groep die nauwelijks nog bestaansrecht heeft in Nederland.
Utrecht en Den Haag volgen deze week met een vergelijkbare motie. In Rotterdam wordt zondag 13 juli gedemonstreerd tegen het kabinetsbeleid, met steun van onder meer GroenLinks, PvdA en SP. In Wageningen gaf door de gemeenteraad ook al een statement af namens het hele stadsbestuur. Daarmee groeit het aantal steden dat zich tegen het Haagse beleid keert.
– – –
= = =