van: Parool – 25 februari 2025
Mohammad Lheman (23) overleefde een scheepsramp voor de Griekse kust en is nu kapper in De Pijp: ‘Klanten komen speciaal voor mij terug’
Mohammad Lheman (23) overleefde in 2023 de bootramp voor de kust van het Griekse Pylos. Nu werkt hij in een barbershop in De Pijp en bouwt hij een leven op in Amsterdam. ‘Bij de eerste keer schaatsen op het Museumplein was ik meteen verkocht.’
door Romy van Baarsen
“Waar kom je vandaan?” vraagt Mohammad Lheman (23), terwijl hij met vaste hand het haar van een klant knipt. Zijn vingers bewegen moeiteloos, zijn blik blijft gefocust op de spiegel. De man in de stoel vertelt dat hij uit Engeland komt, maar nu bij het Vondelpark woont. “Wat leuk,” zegt Lheman met een glimlach. In barbershop Djam in De Pijp is het een komen en gaan van klanten. Sommigen groeten Lheman met een knikje, anderen maken direct een nieuwe afspraak. “Ik krijg steeds meer vaste klanten,” zegt hij trots. “Ze komen speciaal voor mij terug.”
Achter zijn rustige houding en scherpe precisie schuilt een verleden dat maar weinigen in de zaak kennen. Lheman was een van de passagiers op de Adriana, de vissersboot met migranten die in juni 2023 zonk voor de Griekse kust bij Pylos. Vijf dagen lang dobberde het schip stuurloos rond, zonder voedsel of drinkwater. De Griekse kustwacht greep niet in, maar probeerde het schip richting Italië te slepen. “Ze gingen te snel,” herinnert Lheman zich. De Adriana kapseisde en zonk binnen enkele minuten. Meer dan zeshonderd mensen verdronken.
De Griekse autoriteiten blijven tot op de dag van vandaag ontkennen dat er een sleepactie heeft plaatsgevonden. Maar op 3 februari bracht de Griekse ombudsman een rapport uit dat nieuw licht werpt op de zaak. Zes hoge officieren worden verantwoordelijk gehouden voor de ramp en kunnen, voor het eerst, juridisch worden vervolgd. “De passagiers waren mensen met families en dromen,” zegt Lheman. “Het is belangrijk dat er gerechtigheid komt.”
Toen het nieuws van de Griekse ombudsman naar buiten kwam, was Lheman aan het werk. “Tussen het knippen door zag ik het in een story op Instagram bij Ahmed, een andere overlevende,” vertelt hij. Hij belde hem direct. Ahmed noemde het een stap vooruit, want ‘de rechtbank kan het rapport van de ombudsman niet zomaar negeren’. Ook andere overlevenden stuurden hem berichten met vragen: wat betekent dit? Zal dit echt iets veranderen?
Pillen tegen zeeziekte
Dat er na twintig maanden eindelijk beweging in de zaak zit, betekent veel voor Lheman. Hij ziet nog haarscherp voor zich hoe de Griekse kustwacht op het dek stond, koffiedrinkend, een sigaret in de hand, terwijl om hem heen mensen in paniek onder water verdwenen. In zijn woede heeft hij zich weleens afgevraagd wat hij zou doen als hij diezelfde kustwachters zou zien verdrinken. “Ik zou het niet kunnen aanzien en hen elke keer weer redden.”
Ondanks die diepe emotie praatte hij er niet over in de barbershop. “Als een klant niet echt betrokken is, waarom zou ik hem dan belasten met zoiets zwaars?” Pas na een lange werkdag besprak Lheman het nieuws met zijn familie. “Ze begrepen eerst niet wat een ombudsman is,” zegt hij zacht. “Ze dachten dat het een definitieve uitspraak van de rechtbank was. Ik moest uitleggen: dit is nog maar het begin.”
Lhemans herinneringen aan de dagen op zee laten hem niet los. Al op de eerste dag op de boot voelt hij zich beroerd. De pillen tegen zeeziekte bieden nauwelijks verlichting. “Ik wilde mensen helpen, maar mijn lichaam was uitgeput.” Twee dagen later dringt de dood zich aan hem op. Niet ver van hem ligt een lichaam, gewikkeld in een deken. Later die dag sterft een baby in het ruim. “Zijn oom gaf ons het lichaampje en zei: ‘Laat zijn moeder het niet zien. Zeg dat hij gelukkig is.’”
Op de vijfde dag heeft Lheman alle hoop opgegeven. “Maar toen landde er een vogel op het hoofd van mijn vriend,” vertelt hij. “We wisten dat dat betekende dat land dichtbij moest zijn.” Kort daarna verschijnt een helikopter van de Griekse kustwacht. Even geloven de passagiers dat redding nabij is. Maar niet lang daarna maakt een patrouilleboot van de Griekse kustwacht een touw vast aan de Adriana. “We schreeuwden dat ze moesten stoppen, maar ze luisterden niet,” zegt Lheman.
Na de schipbreuk dringt het verlies maar langzaam tot hem door. “In het begin kon ik het niet bevatten,” zegt hij. “We waren met zeshonderd, misschien zevenhonderd mensen. En nu? Nu zijn we nog met honderd. Waar zijn al die anderen gebleven?” Elke dag doemt er een nieuw gezicht op in zijn herinnering. “Je denkt aan iemand, beseft dat hij er niet meer is. Dat besef kwam in vlagen, elke dag opnieuw.”
Weer op een schip
Met een vals paspoort vloog Lheman naar Nederland. “Ik wist al dat ik hierheen wilde. Ik had gehoord dat mensen in Amsterdam vriendelijk waren.” De reis was zenuwslopend. Pas toen het vliegtuig op Eindhoven Airport landde, durfde Lheman weer te ademen. “Ik dacht: ik ben veilig. Het is voorbij.”
De opluchting is van korte duur. Tot zijn verbazing wordt Lheman na aankomst in Nederland opnieuw op een schip ondergebracht. De gemeente Amsterdam huisvest een groot aantal asielzoekers op een cruiseschip, de Galaxy. Voor Lheman, die nog maar drie maanden eerder de ramp bij Pylos had overleefd, voelt het als wrange ironie. “Ik dacht: wéér een boot?”
De nachten zijn zwaar. “Het water onder mij hield me wakker,” zegt hij. Zijn moeder is geschrokken als ze hoort waar hij verblijft. “Ik probeerde haar gerust te stellen, maar zelf wist ik niet of het veilig was.”
Dan verandert er iets. Op een warme zomerdag neemt Hamza Alragheb, een vriend die hij op de Galaxy heeft ontmoet, hem mee naar het Marineterrein. Samen staan ze op de kade, starend naar het water. “De zon scheen op ons gezicht en we besloten te springen,” vertelt Lheman. Het koude water sluit zich om hem heen. Maar in plaats van angst voelt hij iets anders: vrijheid. “Ik deed dit vroeger elke zomer met vrienden. Nu deed ik het weer, op een andere plek, in een ander leven.”
Lessen Nederlands
Lheman noemt zichzelf herboren in Amsterdam. “In het begin was ik echt een baby, ik moest alles opnieuw leren.” Dat was niet altijd makkelijk. “In Syrië zat ik na werk altijd met vrienden. We merkten het meteen als iemand niet lekker in zijn vel zat. Hier is dat anders. Iedereen heeft zijn eigen leven, afspraken worden weken van tevoren gepland.”
Toch wist hij een hechte gemeenschap op te bouwen. “Ik begon met het knippen van haar op het schip en leerde zo veel mensen kennen.” Ook sloot hij zich aan bij stichting Argan, waar hij lessen Nederlands volgt en een tweede familie vond. “Daar voelde ik voor het eerst dat Nederlandse mensen echt geïnteresseerd waren in mij. Niet alleen als vluchteling, maar ook als persoon.”
Met zijn vrienden ontdekte Lheman een wereld aan hobby’s die in Syrië onbereikbaar waren. “Een tijdje geleden gingen we schaatsen op het Museumplein. Ik was meteen verkocht.” Daarnaast begon hij met duiklessen in het Sloterparkbad. “In Syrië kon ik geen duiklessen volgen,” vertelt hij. “Er was daar maar één school, en die was voor het nationale team. Alleen Syriërs mochten meedoen – als Palestijn had ik geen toegang.”
Hoewel Lheman in Syrië is geboren, staat er ‘stateloos’ op zijn paspoort. Zijn grootvader kwam uit Palestina, waardoor hij nooit de volledige rechten van een staatsburger kreeg. In Nederland kreeg hij eindelijk de kans om zijn passie te volgen. Vanaf de eerste sprong van de springplank voelde hij zich als een vis in het water. “De coach dacht dat ik loog toen ik zei dat dit mijn eerste les was. ‘Je hebt talent,’ zei hij.”
Marktplaatsmeubels
Na de laatste klant gaat Lheman naar Alraghebs huis. Ze delen een bed en een kleine woonkamer. Het is beter dan het cruiseschip, maar ook hier is het een komen en gaan van vrienden die op de bank slapen terwijl ze wachten op een eigen huis. De muziek staat hard en er wordt thee gedronken met veel suiker.
De afgelopen jaren kende Lheman geen vaste grond onder zijn voeten. Eerst de oorlog, daarna de vlucht, het kamp, het cruiseschip. Altijd een tijdelijke situatie, omringd door anderen. Maar daar komt binnenkort verandering in. Kort geleden ontving Lheman een e-mail van de gemeente: er is een woning voor hem beschikbaar in Amsterdam-Zuidoost. “Toen ik het las, brak ik in tranen uit,” zegt hij. “Het voelde alsof iemand eindelijk een enorme last van mijn schouders tilde. Alsof iemand tegen me zei: neem nu eindelijk rust.”
Voor het zover is, moet er nog veel gebeuren. Lheman wil een van de muren donkergroen verven en struint Marktplaats af naar meubels. Hij hoopt er te kunnen intrekken vóór de ramadan, die 28 februari begint. Wat dit voor hem betekent? Hij denkt even na en glimlacht. “Ik kan het niet uitleggen, het is gewoon… iets groots. Eindelijk een plek die écht van mij is. Een veilig thuis.”
Dodelijkste ramp
De ramp bij Pylos was de dodelijkste scheepsramp in de recente geschiedenis van de Middellandse Zee. Of er dit keer wél gerechtigheid komt, blijft onzeker. Het rapport van de Griekse ombudsman, dat zes hoge officieren verantwoordelijk houdt voor de ramp, ligt nu bij de Maritieme Rechtbank. Die moet beslissen of zij daadwerkelijk vervolgd zullen worden. Griekse advocaten vrezen dat dit nog jaren kan duren. Eerdere onderzoeken naar grensoperaties liepen vast op bureaucratie en politieke tegenwerking.
– – – – –
= = =
