door Gerhard Scholte
In de septembervergadering van de Taakgroep Vluchtelingen zal ik mijn taak als voorzitter definitief neerleggen. Jan van der Meulen, emerituspredikant uit Zuid-Oost en nu lid van de Dominicusgemeente, zal mij opvolgen.
In augustus 2007 nam ik het voorzitterschap op me. Terugblikkend op die 12 jaren waarin ik de Taakgroep heb geleid denk ik terug aan een aantal gedenkwaardige momenten.
Verbreding gezocht
Toen ik in 2007 de Taakgroep binnenkwam was de vertegenwoordiging vanuit de Amsterdamse kerken uitermate smal geworden. Er waren in de jaren daaraan voorafgaand beleidsbeslisingen genomen waar niet iedere vertegenwoordiger zich in kon vinden, met als gevolg dat een niet gering deel zich terugtrok. Een van de eerste taken die ik voor me zag, was om de breedte van de Amsterdamse Kerken, zoals die in de Algemene Raad van Kerken samenkwamen, ook weer terug te krijgen in de Taakgroep. Zoiets gaat niet zonder slag of stoot, hoe voorzichtig we ook opereren.
Vreemdlandfestival en het begin van We Are Here
In 2011 besloten we als Taakgroep, in samenwerking met het Studentenpastoraat (o.a. Riekje van Osnabrugge) en onze Keizersgrachtkerk, een festival voor te bereiden gericht op jongeren, met als doel hen kennis te laten maken met ‘de wereld van de vluchteling’. Het festival kreeg de fraaie naam ‘Vreemdlandfestival’ en vond plaats op zaterdag 31 maart 2012. Alle ruimtes van de Keizersgrachtkerk waren een zaterdag lang gevuld met vele jongeren en vele vaak jonge vluchtelingen, rondom talloze activiteiten, zoals toespraken, interviews, muzikale intermezzo’s, etc.
Er kwamen op die ene zaterdag ruim 1000 jongeren op af. Met een nachtelijk dansfestijn in de kerkzaal sloten we af. Op de achterste rijen na, waren alle banken weggehaald om de Keizersgrachtkerk voor een keer de rol te laten spelen van haar oudere zus, Paradiso!
Menke Baller lid van mijn jongerengroep destijds, die ook actief aan de realisatie had meegewerkt, mailde gelijk de volgende dag: “Ik was geraakt door de indrukwekkende verhalen van asielzoekers, maar misschien nog wel meer onder de indruk van de overweldigende drukte. Zoooo veel maatschappelijk betrokken jonge Amsterdammers!”
In augustus van datzelfde jaar 2012 streken een aantal ongedocumenteerde vluchtelingen neer aan de Notweg in Amsterdam West. Een tentenkamp dat zich allengs uitbreidde onder de naam ‘We àre here!’ : ‘Wij zijn hier, mogen niet blijven en kunnen niet terug!’. Zij bleven er bijna vier maanden zitten. Samen met Geesje Werkman van KerkinActie bezocht ik hen een paar maal, later vergezeld van de Synodevoorzitter, Arjan Plaisir. Zo creëerden we media-aandacht. Sindsdien bezocht ik de mensen regelmatig, soms een paar maal per week en zag me langzamerhand geroepen tot een zekere coördinatie van de vluchtelingen en de vele verschillende vrijwilligers, buurtbewoners, waaronder Moslims, kerkmensen, actievoerders. De laatste dag van de maand November werd het kamp ontruimd. De bewoners gearresteerd.
De Vluchtgebouwen
Een paar dagen later, toen de mensen tot onze verontwaardiging alweer op straat stonden, werd een oproep gedaan mee te helpen aan de opvang. En dat werd tot mijn verrassing vooral verspreid via het netwerk van het Vreemdlandfestival! Het onverwachtse resultaat was de kraak van St. Jozefkerk op West, omgedoopt tot de Vluchtkerk, die ruim drie maanden lang door een groep jongeren van heel gemengde samenstelling werd gerund, natuurlijk samen met de vluchtelingen zelf. Ik heb dat begin wel eens een oecumenisch wondertje genoemd, want niet alleen uit breed-kerkelijke kring (modern, orthodo, evangelical) maar ook uit Joodse, Islamitische en a-religieuze kring kwamen mensen meedoen. En ze werkten samen! De Vluchtkerk kreeg daarna vele opvolgers, Vluchtgebouw, Vluchtschans etc. In de jaren van 2012-2014 raakte ik samen met de vele vrijwilligers rond WeAreHere en de raad van de ongedocumenteerden zelf steeds vaker betrokken bij het overleg met het Gemeentehuis, concreet vaak met ambtenaar Simon Bontekoning en burgemeester Eberhard van der Laan. In 2014 resulteerde dat in een samenwerkingsproject rondom de voormalige gevangenis aan de Havenstraat, al snel de Vluchthaven genoemd. Een project dat zes maanden de tijd zou krijgen, om mensen van de straat te halen en met hen in te zoomen op hun werkelijke situatie, waarbij hun dossiers opnieuw zouden worden doorgenomen en waarbij hun een nieuw toekomstperspectief werd geboden, dmv allerhande cursussen.. Het project ging pas na drie maanden werkelijk van start. Er moesten teveel zaken voor het eerst worden uitgedacht! Onze teleurstelling was groot toen het Gemeentehuis toch vasthield aan de strikte periode van zes maanden, ondanks de maandenlange vertraging.
De band met het Gemeentehuis verkoelde jammergenoeg, terwijl de onderlinge band met soms heel nieuwe partners verder werd versterkt en verbreed.
De ECSR-uitspraak en de Amsterdamse Bed,Bad en Brood regeling.
We begonnen mee te denken met de plannen van KerkinActie (PKN) en de Europese CEC-kerken, die begin 2013 bij de ECSR een aanklacht tegen onze Nederlandse regering indienden. November 2013 volgde daarop een ‘immediate measure’, die het opvangbeleid van Amsterdam al flink beinvloedde: er kwam een BBB opvang, zij het nog alleen geldig van 18 – 9 uur, nachtopvang dus.
In November 2014 volgde de eigenlijke uitspraak, die in maart van het jaar daarop voor een heuse regeringscrisis zorgde. Nu kon worden aangestuurd op een 24-7 BBB+. De Taakgroep maakte ondertussen een verdere verbreding door. Ook de steungroep van WAH en Vrouwen tegen Uitzetting kwamen meedenken, waardoor verandering van de statuten nodig werd. Verder verbonden we ons meer en meer met landelijke organisaties als Kerk in Actie (vluchtelingenwerk, PKN), INLIA en ook de Projectgroep Vluchtelingen van de landelijke Raad van Kerken. Daarnaast werd ook de groep ‘We Gaan ze Halen’ (Rikko Voorberg) gevraagd ons regelmatig op de hoogte te houden.
Goede Morgen Team en Gelagkameroverleg (GKO) en Kinderpardon
Vanaf November 2015 begonnen Annette Kouwenhoven, dokter Co van Melle (ook lid van de Taakgroep) en ikzelf dagelijks de BBB Walborg in Buitenveldert te bezoeken, rond de vroege klok van 9 uur, het tijdstip waarop de bewoners verplicht het gebouw moesten verlaten om zich verder die dag te `zelf te redden’ tot 17.30 ongeveer. Ik moest het na enkele weken voor gezien houden vanwege mijn gewone werk dat onder druk kwam te staan. Annette en dokter Co daarentegen hebben dat tot mei 2019 volgehouden. Ruim drie jaar lang stonden zij dagelijks voor de deur van de Walborg om de telkens wisselende groep mensen een luisterend oor te kunnen bieden, en allerlei advies te geven… Op deze manier werd er ook concrete informatie verzameld die telkens een beter beeld gaf van de situatie op straat. Dat leidde tot het idée om die monitoring van het GoedeMorgenTeam te delen met andere NGO’s die dagelijks bezig waren voor de groep van ongedocumenteerden in de stad. In januari 2017 werd voor de eerste maal een overleg bij elkaar geroepen van heel verschillende organisaties, in de Gelagkamer van de Protestantse Diaconie. Als Voorzitter van de Taakgroep van de Kerken kreeg ik al snel de vraag ook dit bijeenkomsten structuur te geven. Het overleg – al snel het Gelagkameroverleg genoemd, naar de ruimte van de Diaconie waar we elkaar ontmoetten – ging een steeds grotere rol spelen, ook doordat van tijd tot tijd gemeenteraadsleden werden uitgenodigd om te worden bijgepraat over de concrete situatie van ongedocumenteerde mensen in de stad.
Mei 2018 kwam het Gelagkameroverleg (GKO) met een nieuwe plan naar buiten voor de verkiezingen van diezelfde maand, het Nieuw Amsterdams Model Ongedocumenteerden, kortweg het NAMO. De nieuw verkozen coalitie van GL, SP en D66 nam dat plan op hoofdpunten over, voor een vernieuwend beleid inzake de ongedocumenteerde Amsterdammers. We zitten op dit moment midden in de moeizame implementering van die plannen. De Taakgroep en het Gelagkameroverleg zullen daar de komende tijd nog hun handen aan vol hebben.
Kinderpardon en de volgende regeringscrisis.
Ook andere zaken begonnen zich aan te dienen, eveneens op het gebied van vluchtelingen en ongedocumenteerden. Het heeft uitgebreid in de voorgaande nummers van Kids de aandacht gekregen: De strijd voor een rechtvaardig Kinderpardon. Zowel op kerkelijk terrein (rond de organisatie van het Haags Kerkasiel), als op seculier terrein (samen met oa Tim Hofman van #Boos) maakte ik van het van dichtbij mee. En met overtuigend resultaat in januari van dit jaar, na een tweede regeringscrisis naar aanleiding van vluchtelingen!
Loslaten is het parool!
Ook gelet op de ‘ambtstermijn van maximaal 2×4 jaren, waaraan men ook in de kring van de Raad van Kerken hecht, heb ik besloten het bij deze twaalf jaar te laten. Dat zijn er weliswaar 3×4, maar het eigenlijke werk van de Taakgroep kwam eerst goed op gang vanaf 2011, zoals u las, en van 2011 – 2019 zijn dat toch echt 2×4 jaren!
Ik laat dit werk met heel veel moeite los, dat is wel duidelijk! Tegelijk is het een goeie oefening in een soortgelijk loslaten dat de komende jaren nog vaker zal moeten gebeuren! Vooral het regelmatige sparren met de mensen van ons DB zal ik missen. Hun namen noem ik met grote dankbaarheid, Frans Zoer, secretaris en Anna Verbeek bestuurder.
Rest mij de Taakgroep een waardevol vervolg te wensen. Wat Jezus zei van de armen – Jullie hebben hen altijd bij je – zal ook gelden van vluchtelingen, ben ik bang. Een lange adem is daarom een eerste vereiste en de Taakgroep weet daarvan. En met de nieuwe voorzitter Jan van der Meulen heb ik daar het volste vertrouwen in!
