van: Trouw – 30 januari 2019
Het kerkasiel in de Bethelkapel werkte eerder verbindend dan splijtend
door Maaike van Houten
De kerkestafette had een politiek doel: een ruimer kinderpardon. Toch viel de PKN hierdoor niet uit elkaar. Hoe kan dat?
De voorgangers uit het Friese Appelscha konden deze week net niet op tijd in de Haagse Bethelkapel zijn, daarom ging de dominee uit Meppel wat langer door. Hij verlengde zijn dienst met het zingen van ‘Mag ik dan bij jou’, van Claudia de Breij. “Zo ontroerend en passend”, twitterde Annemarie Gehrels, coördinator van de dienst
Ruim achthonderd voorgangers hebben 97 dagen en nachten gezorgd voor een marathondienst die vrijwel zeker de geschiedenisboeken ingaat als de langste. Woensdag is die beëindigd, omdat er een ruimere regeling komt voor het kinderpardon. Na een chaotisch eerste weekend, leken de blokken van twee uur moeiteloos te worden gevuld. Een oproep op Twitter leidde steevast tot voldoende aanmeldingen, na de vraag een nacht te adopteren konden ook de lastige uren in de duisternis worden gevuld met zeer gevarieerde preken en muziek.
Helemaal onomstreden was die dienst niet. Het uitgeprocedeerde Armeense gezin Tamrazyan klopte eind september aan bij haar eigen kerk, de vrijgemaakt-gereformeerde in Katwijk. Die bood onderdak. Na drie weken kwamen er wakes in de nacht, zoals die bij detentiecentra worden gehouden.
Actiemiddel
Er werd wel al gedacht aan een estafettedienst. Daarmee zou de kerk de politie buiten de deur kunnen houden; die mag tijdens een dienst niet binnenvallen. Maar de vrijgemaakte kerk in Katwijk en de 25 kerken die haar te hulp waren geschoten, vonden dat te veel een politiek actiemiddel waarmee ze tegen de overheid in zouden gaan.
Het gezin verkaste – onherkenbaar gemaakt – naar de Bethelkapel, onderdeel van de veel grotere Haagse Protestantse Kerk in Nederland. Vrijwel onmiddellijk schaarde de landelijke PKN zich achter de actie. “Als mensen aankloppen in nood, zeg je niet: er zijn regels, we moeten kijken of daaraan is voldaan. Nee, dan zet je je deuren open en zie je naar mensen om”, zei scriba René de Reuver. Met die menselijke benadering haalde hij de kwestie meteen uit de sfeer van de politiek. Hij had vanuit dat idee van ‘christenplicht’ ook graag de katholieke bisschop De Korte erbij betrokken, maar de katholieke kerk wilde zich niet ‘op deze manier mengen in de verhouding tussen kerk, politiek en rechterlijke macht’.
De PKN heeft het kerkasiel van meet af aan in het kader gezet van een ruimere pardonregeling, daarmee de kritiek parerend dat zij zich louter zou inzetten voor één, christelijk gezin. In de eerste week kreeg de PKN drie afkeurende mails. “Dit gaat wel heel ver”, zei bij voorbeeld dominee Willem Jan Dekker uit Amersfoort. Ook Jos Wienen, burgemeester van Haarlem, CDA’er en theoloog, bleef kritisch. Bij een discussie over het kerkasiel verweet hij de kerk ‘oneigenlijk gebruik’ van het wetsartikel dat kerkdiensten vrijwaart van politie-inmenging.
Bijval
Maar deze kritische geluiden vielen in het niet bij de massale bijval. Een woordvoerster van de PKN kenschetste de reacties van de achterban als ‘opvallend positief’. Dominees uit alle delen van de PKN deden mee, niet alleen de progressieve maar ook orthodoxe. Ook niet-PKN’ers gaven acte de presénce. Vrijzinnige remonstranten en doopsgezinden net zo goed als vrijgemaakten en Nederlands-gereformeerden, en ook enkele priesters.
Het kerkasiel heeft daarmee eerder eensgezindheid laten zien in de kerken dan verdeeldheid, het heeft eerder verbindend gewerkt dan splijtend. Datzelfde geldt voor de aanklacht die de PKN een paar jaar geleden indiende tegen het op straat zetten van uitgeprocedeerde asielzoekers. Daarover is intern nauwelijks discussie geweest.
Demonstraties
Heel anders lag dat toen de kerk zich in de jaren tachtig op maatschappelijk terrein begaf. Zij was destijds via het Interkerkelijk Vredesberaad intensief betrokken bij de organisatie van grote demonstraties tegen kernwapens. Dat leidde tot conflicten in kerken, en tot oprichting van een tegenbeweging van christenen in het Icto.
Het doel van het kerkasiel nu was net zo goed politiek: een ruimer kinderpardon. Dat hinderde niet. Christenen zien de bescherming van een gezin in nood meer als een daad van naastenliefde dan als een politiek pressiemiddel, al heeft het wel als zodanig gewerkt. Daarmee zit het kerkasiel, hoe groot uitgepakt ook, dichtbij het reguliere diaconale werk van kerken voor hulpbehoevenden. Dat nemen kerkleden op zich, ongeacht hun politieke kleur. En ook dat houden kerken al heel lang vol.
De permanente kerkdienst stopte woensdag met het overdragen van de paaskaars aan de Haagse predikant Theo Hettema, die de marathon begon én afsloot. De afgelopen maanden zaten er altijd mensen, soms maar een handjevol. Nu was de kerk bomvol.
– – –
Maaike Harmsen – theologe
“Dit is gebedsverhoring. En de politici hebben het goed gedaan. Ik denk dat God luistert naar gebed en dat we Hem straks flink mogen bedanken. Als je Hem zolang om hulp vraagt, moet je niet alleen even de kaarsjes uitblazen en de deur dichtdoen.”
Henk Rietveld – bezoeker
“De kerk was de afgelopen tijd veel met zichzelf bezig, maar heeft nu herontdekt dat ze kan spreken, dat ze een machtsfactor is. Hopelijk opent dit de ogen van de mensen en zien ze dat de kerk een moreel kompas kan zijn.”
Pieter Grinwis – Bezoeker, gemeenteraadslid CU/SGP
“Ik heb groot respect voor de mensen die zich hier al die maanden inzetten tot de familie mag blijven. In het begin was er geen enkele garantie voor succes, nu is er een andere machtsbalans. Nu is het wachten op de materialisering van het besluit. Het is onwerkelijk, maar een vrolijke spanning.”
Martine van Wolfswinkel – Buurtbewoonster
“Als dit de kerk is, dan wil ik er wel wat mee. Deze actie verstevigt ook de onderlinge band tussen mensen van verschillende kerken. Eerst was het: ik ben van die kerk en jij van die. Nu zit je naast elkaar en geef je elkaar een hand.”
– – – – –
Kerkasiel in cijfers:
97 dagen, 2330 uur, bijna 1000 voorgangers, 12.000 bezoekers
– – – – –
